Үгедей хан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

| Commons =

}}

'''Үгедей''' ({{lang-mn|Өгөөдэй}}, {{lang-zh|窝阔台}}) ([[1186]] қазан — [[1241]] желтоқсанның 11-і) — [[Шыңғыс хан]]ның үшінші ұлы, [[Моңғол Ұлысы]]ның екінші [[ұлы хан]]ы (1229—1241), әкесінің мұрагері. Шыңғысханның көршілес елдерін жаулап алу саясатын жалғастырған. Батыс Қытайға және Орталық Азия жорықтарына қатынасқан. Жас кезінен әкесінің жорықтарына қатынасты. 1211—15 жылы Солтүстік Қытайға ([[Цзань империясы]]), 1218—22 жылы Орта Азияға ([[Хорезм]]) жорык кезінде жеке жасақтың басшысы болды. Орта Азия қалаларын қоршауға алу кезінде Шыңғысханның үлкен 2 ұлы [[Жошы]] мен [[Шағатай]] арасында үнемі дау туа бергендіктен, әкелері Үгедейді бірінші орынға шығарып, 2-ағасын оған бағынуға міндеттеді. Екі ағасына карағанда мінезінің жұмсақтығымен әрі елмен тез тіл табыса алуымен ерекшеленді. Хорезм жорығы аякталғаннан кейін көп ұзамай Шыңғысхан Өгетайды өзінің заңды мұрагері етіп тағайындады. Таққа отырғаннан кейін ол әкесінің жорықтарын ары қарай жалғастырды. 1232— 34 жылы Үгедей мен [[Төле]] басқарған әскерлер Цзань империясын толық талқандап, Солтүстік Қытайды бағындыруды аяқтады. Қытайлармен соғыс аяқталысымен-ақ Өгетай бағынбай кеткен Хорезмнің соңғы билеушісі [[Жалел әд-Дин]] сұлтанды жазалау үшін арнайы жасак аттандырады. Жалел әд-Дин талқандалып, күрдтердің қолынан қазаға ұшырады. Бүл жорықтың нәтижесінде моңғолдар [[Күрдістан]], [[Әзірбайжан]], Кіші Азияның шығыс бөлігін жаулап алды. 1235 жылы өткен құрылтайда батысқа қарай жорық жасауға арнайы шешім қабылданып, әскердің қолбасшылығына Жошы ұлысының билеушісі [[Бату хан]] бекітілді. Нәтижесінде, 1236—41 жылы Шығыс Еуропа толығымен моңғол үстемдігін мойындады. Замандастарының айтуынша, Өгетай білімді әрі ақылды адам болған. Ол билік жүргізген кезеңде ел астанасы [[Қарақорым]] қаласын салу аяқталды, халық санағы жүргізілді, [[пошта]] қызметі ұйымдастырылды.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref>