Қалба жотасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Қалба жотасы''' — [[Алтай таулары|Алтай]] тау жүйесінің оңтүстік-батысында орналасқан. Алтайдан оны [[Ертіс]] өзенінің аңғары, батыс бөлігін [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]дан [[Шар (өзен)|Шар]] және [[Көкпекті (өзен, ШҚОШығыс Қазақстан облысы)|Көкпекті]] өзендерінің аңғары бөліп жатыр.

Әкімшілік тұрғысынан [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның [[Жарма ауданы|Жарма]] (батысы), [[Ұлан ауданы|Ұлан]] және [[Көкпекті ауданы|Көкпекті]] аудандарының жерін қамтыған. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 400 км-ге созылып жатыр, енді жері 120 км-ге жуық (орта тұсында).

Солтүстік-батысы мен батысының жер бедері аласа таулық сипатта, солтүстік-шығысы мен оңтүстік-шығысы орта биіктік таулы шоқылықты құрайды. Аласа таулық солтүстік-батысы мен батысы [[Асқаралы]] (731 м), [[Қойсары (тау)|Қойсары]] (771 м), [[Айыртау (Шығыс Қазақстан облысы)|Айыртау]] (1003 м), Шұбаршоқы (974 м), Қаратақыр (758 м), Бала Құсмұрын (1035 м), Обалы (719 м) тәрізді жеке таулардан тұрады. Солтүстік-шығысы мен шығысы Талды (1574 м), Жаңаасу (1421 м), [[Қаражал Қалба Тауы|Қаражал]] (1144 м), Сарышоқы (1598 м, Қалба жотасының ең биік жері), [[Кальчуга]] (1377 м), Суықшоқы (1380 м), т.б. шоқылы таулар мен шағын жоталардан тұрады.

[[Палеозой]]дың Об – Зайсан қатпарлы облысына жататын Қалба жотасының [[Зайсан қатпарлы жүйесі]] [[Зайсан (көл)|Зайсан]] көлінің батыс жағалауынан бастап Ертіс өзеннің сол жағалауымен [[Семей қаласы]]на дейін созылып жатыр. Қатпарлы жүйе батыста Сарыарқа каледонидтерінің, шығысында Ертіс жарылымының арасынан орын алған. Жарма (Оңтүстік Қалба), Қалба – Нарын [[синклинорий]]інен құралған [[Геосинклинальдық аймақ|геосинклинальдық кешен]] ультранегізді массивтермен ұштасқан жоғарғы ордовиктің порфирит формациясынан, [[Силур кезеңі|силур]] мен [[Девон кезеңі|девон]] жыныстарынан, бұлардың бетіндегі төменгі және ортаңғы [[Карбон кезеңі|тас көмір]]дің терригендік, теңіздік жыныстарынан түзілген. Жарма (Оңтүстік Қалба) жыныстарының басым бөлігі силурдың соңынан ортаңғы триасқа дейінгі эффузивтерден құралған. Тектоникалық тұрғысынан мұнда күмбезді-жақпартасты көтерілімдер [[плейстоцен]]-[[Неоген кезеңі|неоген]] кезеңдерінде болды. Кейбір блоктар 2000 – 2500 м тереңдікте жатыр. Сейсмикалық тұрғысынан аймақтың Зайсан көліне қарайтын оңтүстік-шығыс бөлігі магнитудасы 6 – 7 балдық белдемде орналасқан.

Кен байлықтары негізінен тас көмір-пермь жүйесінің сиал блогында шоғырланған. Жер қойнауында [[алтын]], [[күміс]], [[полиметалл]] кендерімен бірге [[тантал]], [[вольфрам]], [[қалайы]] сирек металды кендері өндіріледі.

{{дереккөздер}}