Жетіген (аспап): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Жетіген''' - ескі жетішекті дыбысты аспап, түрі гуслиді немесе жатқан араны еске салады. Жетігеннің көне түрі ағаш бөлігінен ойып жасалған ұзынша жәшік тәрізді болып келеді. Мұндай жетігеннің жоғары жағында бұрандалар болмайды. Шектері аспаптың сыртқы жағына тартылады. Кейіннен жетігеннің жоғары жақ бөлігі ағаш демкамен көмкерілді. Әрбір шектің екі жағына асықтар қойылады. Оларды қозғау арқылы шекті әуенді қалыпқа келтіру іске асырылады. Егер асықтар жақындатылса, дыбыс өсіп, алыстатылса - төмендетіледі. Қазіргі кезде фольклорлық ансамбльдерде дыбыстың берілімін кеңейту үшін 15 шекке дейін өсірілген қазіргі замандық жетіген қолданылады. Шектерді қалыпқа келтіру бұрандаларды әрлі - берлі қозғау арқылы іске асырылады. Жетіген жайлы, әуезді үнді. “Аңыздар” бөлігінде жетігеннің туу тарихы туралы қайғылы оқиға әңгімеленген.▼
[[Сурет:Jetigen.JPG|thumb|right|Жетіген]]
▲'''Жетіген''' - ескі жетішекті дыбысты аспап, түрі гуслиді немесе жатқан араны еске салады. Жетігеннің көне түрі ағаш бөлігінен ойып жасалған ұзынша жәшік тәрізді болып келеді. Мұндай жетігеннің жоғары жағында бұрандалар болмайды. Шектері аспаптың сыртқы жағына тартылады. Кейіннен жетігеннің жоғары жақ бөлігі ағаш демкамен көмкерілді. Әрбір шектің екі жағына асықтар қойылады. Оларды қозғау арқылы шекті әуенді қалыпқа келтіру іске асырылады. Егер асықтар жақындатылса, дыбыс өсіп, алыстатылса - төмендетіледі. Қазіргі кезде фольклорлық ансамбльдерде дыбыстың берілімін кеңейту үшін 15 шекке дейін өсірілген қазіргі замандық жетіген қолданылады. Шектерді қалыпқа келтіру бұрандаларды әрлі - берлі қозғау арқылы іске асырылады. Жетіген жайлы, әуезді үнді. “Аңыздар” бөлігінде жетігеннің туу тарихы туралы қайғылы оқиға әңгімеленген.
==Жетіген туралы аңыз==
Ерте кезде ауылда бір қария тұрады. Оның жеті ұлы болған. Бір жылы қатты жұт болып, адамдар тамақсыз қалады, сөйтіп, қарияның үйіне қайғы орнайды. Аштықтан үлкен ұлы Қания өлгеннен кейін қария кепкен ағаштың бөлігін алып, оған шек салып, тиек қойып, “Қарағым” күйін орындайды, Төралым деген екінші ұлы өлгеннен кейін екінші шек тартып, “Қанат сынар” деген күй шығарды, үшінші ұлы Жайкелдіге ол “Құмарым” күйін, төртінші ұлы Бекенге “От сөнер”, бесінші ұлы Хауасқа “Бақыт көшті”, Жүлзарға “Күн тұтылуы” атты күй шығарады. Ең кіші ұлы Қиястан айрылған қария жетінші шекті тартып, “Жеті баламнан айрылып құса болдым” атты күй орындайды. Аспаптан қайғыға толы көп дыбысты ала отырып, орындаушы әртүрлі әуен арқылы өзінің балаларының бейнелерін көрсетеді. Бұл шығарылған әуендер мұнан әрі дамытылып, аспапты орындаудағы күй-пьеса түрінде бізге “Жетігеннің жетеуі” деген жалпы атпен жеткен. “Жетіген деген атау екі сөзден тұрады: жеті және ән” - “жетіген” деген ұғымды береді.
| |||