Хирургия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Zhuka iitu (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Surgeon operating, Fitzsimons Army Medical Center, circa 1990.JPEG|thumb|Ашық жүректе жасалған операция]]
'''Хирургия'''(грек. ''cheіr'' — қол және ''ergon'' — әрекет) — медицинаның негізінен операция жасау арқылы емделетін ауруларды зерттеп (''алдын алу, диагностикасын қою, емдеу''), [[операция]] жасау тәсілдері мен әдістерін,
==Тарихы==
Біздің заманымыздан бірнеше мыңдаған жыл бұрын Мысыр дәрігерлері денедегі артық қанды ағызып, шығып кеткен буынды салып, қол-аяққа, қуыққа операция жасаған. Ежелгі [[Үндістан|Үндістанда]] адамның маңдайынан алынған теріні пайдаланып, мұрындағы ақауларды пластикалық жолмен түзеткен. Ал ежелгі [[Қытай]] дәрігері [[Бянь Цио]] (б.з.д. 6 ғ.) адамның ішкі органдарының ауруларын, хирургияны және дұрыс тамақтануды зерттеумен қатар, [[ауру|ауруды]] емдегенде, ежелгі [[тибет]] және қытай медицинасының жетістіктері — [[акупунктура]] (қ. Инемен емдеу) мен күйдіруді кеңінен қолданған. Хирургия [[Грекия|Грекияда]] күшті дамыған. Гректің атақты ғалымы [[Гиппократ|Гиппократтың]] хирургия жөніндегі жазған еңбектері осы күнге дейін маңызын жойған жоқ. Онда сынған сүйекті, шыққан буынды қалай емдегенін және адамның бас сүйегіне, ішегіне жасаған операциялары жайлы жазған. Белгілі рим дәрігері [[Цельс|Цельстің]] еңбектерінде көп қан кеткенде [[ампутация]] (ауырған не жарақаттанған органды кесіп тастау) жасап, қанды тоқтату, ірі қан тамырларын байлау, т.б. айтылған. Б.з.д. 2 ғасырда ежелгі римдік дәрігер [[Антиллус]] қан тамырының [[аневризм|аневризміне]] (қан тамырының кеңеюі) операция жасап, өзінің еңбектерінде жыланкөзді қалай емдеу керектігін, органдағы тасты қалай бөлшектеуге болатынын жазған. [[Гален|К.Гален]] өлген адамды сойып, оның анатомиялық құрылысын зерттеп, алған қорытындысын өз еңбектерінде жазған. Бірақ сол кездегі шіркеу, дін басылары мұндай зерттеулерге тыйым салып, бұл хирургияның дамуына кедергі жасады. [[Грек]] және римдік хиругтардың тәжірибелерін араб дәрігерлері одан әрі жетілдірді. Олар жарақаттарды түрлі дәрілік қасиеті бар шөптермен және шараппен емдеп, іріңді жараларды емдеуде спиртті пайдаланған. [[Гипс]] алғаш рет араб дәрігерлеріне белгілі болған, олар сынған сүйектерді гипсті таңғышпен байлауды қолданған. Атақты ғалым [[Әбу Әли ибн Сина|Әбу Әли ибн Синаның]] “[[Дәрігерлік ғылымның каноны]]” атты еңбегі медицинаның дамуына зор әсер етті.
==Ресейдегі хирургия==
Хирургияның қарқынды дамыған кезеңі 19 ғасыр, бұл кезде хирургиялық тәжірибеде [[наркоз]] және [[асептика]] (''операцияға, жараға пайдаланылатын аспаптарды, заттарды микробтан тазарту'') кеңінен пайдаланды. Бұл кезде хирургияның әрі қарай дамуына [[Ресей]] дәрігері [[Пирогов|Н.И. Пироговтың]], оның шәкірті [[Пелехин|П.П. Пелехиннің]], [[Склифосовский|Н.В. Склифосовскийдің]], [[Субботин|М.С. Субботиннің]], [[Бурденко|Н.Н. Бурденконың]], [[Бакулев|А.Н. Бакулевтің]], [[Петровский|Б.П. Петровскийдің]], [[Вишневский|А.А. Вишневскийдің]], т.б. еңбектері орасан зор әсер етті.
==Қазақстандағы хирургия==
Қазақстанда бұрын хирургиялық емдеуді [[сынықшы]], [[бақсы]], [[балгер|балгерлер]] жүргізген. Алғашқы аурухана (лазарет) [[Семей]], [[Өскемен]] әскери бекіністерінде 1720 жылы ашылған. 1845 жылы Ордада ([[Орал]]) ішкі органдарды емдейтін 15 төсектік аурухана ашылды. [[1934]] жылы [[Республикалық қан құю станциясы]], [[1939]] жылы [[бұғақ]] ауруына қарсы диспансер ашылды. Республикада хирургия 1950 жылдардан бастап қарқынды дами бастады — [[өкпе]], [[кеуде]], [[жүрек-қантамыр]] хирургиясы, сондай-ақ [[ангиокардиография]] және рентгенді-эндоваскулярлық әдістер кеңінен қолданылды. [[Эндоскопия|Эндоскопиялық]] техника жетілдірілді, мұның нәтижесінде [[кеңірдек]] пен [[өңеш]], [[асқазан]] мен [[ішек]] ісіктерін (полиптерін) алып тастау операциялары жетілдірілді. 20 ғасырдың 70 — 80-жылдары ауруларды [[ультрадыбыс]] арқылы анықтау, компьютерлік [[томография]], ядролық магнитті-резонансты томография әдістері хирургиялық тәжірибеде кеңінен қолданылатын болды, сондай-ақ [[лазер]] және [[микрохирургия]] техникасы игерілді. [[1990]] жылдан бастап оперативті [[видеотехника]] іске қосылды. [[Эндовидеохирургия|Эндовидеохирургияны]] клиникалық тәжірибеге енгізудің нәтижесінде кеуде және құрсақ қуысына [[лапароскопия|лапароскопиялық]] операциялар жасалынатын болды. Қазіргі уақытта лапароскопиялық телевидеоқондырғылар республиканың барлық облыстар орталықтарында орнатылған. Қазақстанда видеоскопиялық хирургия 20 бағытта дамыған және сол арқылы эндокриндік жүйеге, әйелдердің жыныс органдарының әр түрлі ауруларына реконструктивті операциялар жасалынады. Жүрек-қантамырын [[эндоваскулярлы]] стентірлеу, [[кава-фильтр|кава-фильтрлерді]] орналастыру, қолқаны эндоскопиялық жолмен протездеу, соғып тұрған жүрекке операция жасау игерілді.
==Сілтемелер==
<references />
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат: Ғылым]]
[[Санат: Медицина]]
[[Санат: Медицина саласы]]
Қатысушы: Абдукадыров Болатбек ([[Қатысушы:Bolatbek|Bolatbek]])
| |||