Артериалдық гипертензия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Eldar zh96 (талқылау | үлесі) ш Eldar zh96 Гипертония бетін Артериалдық гипертензия бетіне жылжытты: Жаңа жіктемеге сәйкес атауы өзгертілді (АХЖ-10, 2016 жыл) |
Eldar zh96 (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Ауру
| Name = Артериалдық гипертензия
| ICD10 = {{ICD10|I|10}} - {{ICD10|I|15}}
| ICD9 = {{ICD9|401}} - {{ICD9|405}}
| Image = Grade 1 hypertension.jpg
| Caption = Электронды тонометр
| DiseasesDB = 6330
| OMIM = 145500
| MedlinePlus = 000468
| eMedicineSubj = med
| eMedicineTopic = 1106
}}
'''Артериалдық гипертензи́я''' (АГ, гипертония, гипертониялық ауру, жоғарғы қан қысымы (ЖҚҚ); {{lang-grc|ὑπέρ}} «үстінде, жоғары» + {{lang-grc|τόνος}} «керу; тон») — [[Артерия|артериялық]] [[Қан қысымы|қан қысымының]] [[Созылмалы|ұзақ уақыт бойы]] тұрақты түрде көтерілуімен сипатталатын [[Ауру|медициналық жағдай]]<ref name=Nai2014>{{cite book|last1=Naish|first1=Jeannette|last2=Court|first2=Denise Syndercombe|title=Medical sciences|date=2014|isbn=9780702052491|page=562|edition=2|url=https://books.google.com/books?id=K21_AwAAQBAJ&pg=PA562|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161226141655/https://books.google.com/books?id=K21_AwAAQBAJ&pg=PA562|archivedate=26 December 2016|df=dmy-all}}</ref>. Жоғары қан қысым кезінде көп жағдайда симптомдар байқалмайды<ref name=CDC2015>{{cite web|title=High Blood Pressure Fact Sheet|url=https://www.cdc.gov/dhdsp/data_statistics/fact_sheets/fs_bloodpressure.htm|website=CDC|accessdate=6 March 2016|date=February 19, 2015|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306125631/http://www.cdc.gov/dhdsp/data_statistics/fact_sheets/fs_bloodpressure.htm|archivedate=6 March 2016|df=dmy-all}}</ref>. Алайда, АҚ-ның ұзақ мезгілде тұрақты түрде көтерілуі [[Жүректің ишемиялық ауруы|тәждік артерия ауруы]], [[инсульт]], [[жүрек жетіспеушілігі]], [[жүрекшелер фибрилляциясы]], [[Перифериялық артериялық ауру|перифериялық тамырлық ауру]], [[соқырлық]], [[бүйректің созылмалы ауруы]] және [[Деменция|деменцияның]] пайда болу қауіпін жоғарылатыды<ref name=Lack2015>{{cite journal|last1=Lackland|first1=DT|last2=Weber|first2=MA|title=Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core.|journal=The Canadian journal of cardiology|date=May 2015|volume=31|issue=5|pages=569–71|pmid=25795106|doi=10.1016/j.cjca.2015.01.009}}</ref><ref name=WHO2011>{{cite book|last1=Mendis|first1=Shanthi|last2=Puska|first2=Pekka|last3=Norrving|first3=Bo|title=Global atlas on cardiovascular disease prevention and control|date=2011|publisher=World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization|location=Geneva|isbn=9789241564373|page=38|edition=1st|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241564373_eng.pdf?ua=1|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140817123106/http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241564373_eng.pdf?ua=1|archivedate=17 August 2014|df=dmy-all}}</ref><ref name="Hernandorena2017">{{cite journal|last1=Hernandorena|first1=I|last2=Duron|first2=E|last3=Vidal|first3=JS|last4=Hanon|first4=O|title=Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia|journal=Expert Opinion on Pharmacotherapy|date=July 2017|volume=18|issue=10|pages=989–1000|doi=10.1080/14656566.2017|pmid=28532183|type=Review}}</ref><ref name="Lau2017">{{cite journal|last1=Lau|first1=DH|last2=Nattel|first2=S|last3=Kalman|first3=JM|last4=Sanders|first4=P|title=Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation|journal=Circulation|date=August 2017|volume=136|issue=6|page=583-96|doi=10.1161/CIRCULATIONAHA.116.023163|pmid=28784826|type=Review}}</ref>.
Жоғарғы қан қысым [[Эссенциалдық гипертензия|біріншілік]] және екіншілік болып бөлінеді<ref name=Lancet2015>{{cite journal|last1=Poulter|first1=NR|last2=Prabhakaran|first2=D|last3=Caulfield|first3=M|title=Hypertension.|journal=Lancet|date=22 August 2015|volume=386|issue=9995|pages=801–12|pmid=25832858|doi=10.1016/s0140-6736(14)61468-9}}</ref>. Жоғарғы қан қысымының 90-95%-ын біріншілік (эссенциалдық) гипертензия (гипертониялық ауру) құрайды. Ол айрықша өмір салтымен және генетикалық факторлармен сипатталады<ref name=Lancet2015/><ref name="pmid10645931">{{cite journal |author=Carretero OA, Oparil S |title=Essential hypertension. Part I: definition and etiology |journal=Circulation |volume=101 |issue=3 |pages=329–35 |date=January 2000 |pmid=10645931 |url=http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long |doi=10.1161/01.CIR.101.3.329 |last2=Oparil |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120212030530/http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long |archivedate=12 February 2012 |df=dmy-all }}</ref>. Ауыру қауіпін жоғарылататын факторларға тағамда тұзды шамадан тыс пайдалану, [[семіздік]], [[темекі тарту]] және ішімдік ішу жатады<ref name=CDC2015/><ref name=Lancet2015/>. Қалған жағдайларда екіншілік, симптоматикалық артериалдық гипертензияны диагностикалайды: бүйрек (нефрогенді) — 3—4 %, эндокринді — 0,1—0,3 %, гемодинамикалық, неврологиялық, стрестік, ятрогендік (кейбір заттарды қабылдаудан кейін пайда болатын) және жүктілік кезіндегі АГ<ref name=Lancet2015/>. Бұл кездерде артериялық қан қысымының көтерілуі негізгі ауру симптомдарының бірі болып табылады.
Қан қысымы екі өлшем бойынша сипатталады — [[Систола|систолалық]] және [[Диастола|диастолалық]] қысым, яғни максималды және минималды қысым<ref name=CDC2015/>. Ересектердің көбінде тыныштық жағдайында қалыпты қан қысымы: систолалық 100—130 [[Миллиметр сынап бағанасы|мм с. б.]], диастолалық 60—80 мм с.б. арасында болады<ref name=AHA2017/><ref name="EU2013">{{cite journal|last = Giuseppe|first = Mancia|title = 2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC)|journal = European Heart Journal|date = July 2013|volume = 34|issue = 28|pages = 2159–219|pmid = 23771844|doi = 10.1093/eurheartj/eht151|first2 = R|last3 = Narkiewicz|first3 = K|last4 = Redon|first4 = J|last5 = Zanchetti|first5 = A|last6 = Bohm|first6 = M|last7 = Christiaens|first7 = T|last8 = Cifkova|first8 = R|last9 = De Backer|first9 = G|last10 = Dominiczak|first10 = A|last11 = Galderisi|first11 = M|last12 = Grobbee|first12 = DE|last13 = Jaarsma|first13 = T|last14 = Kirchhof|first14 = P|last15 = Kjeldsen|first15 = SE|last16 = Laurent|first16 = S|last17 = Manolis|first17 = AJ|last18 = Nilsson|first18 = PM|last19 = Ruilope|first19 = LM|last20 = Schmieder|first20 = RE|last21 = Sirnes|first21 = PA|last22 = Sleight|first22 = P|last23 = Viigimaa|first23 = M|last24 = Waeber|first24 = B|last25 = Zannad|first25 = F|last26 = Redon|first26 = J|last27 = Dominiczak|first27 = A|last28 = Narkiewicz|first28 = K|last29 = Nilsson|first29 = PM|last30 = Burnier|first30 = M|last2 = Fagard|display-authors = 29}}</ref>. Ересек адамдарда тыныштық жағдайында қан қысымы 140/90-ға тең немесе жоғары болса, артериялық гипертензия болып саналады<ref name=Lancet2015/><ref name=AHA2017>{{cite journal|last1=Whelton|first1=Paul K.|last2=Carey|first2=Robert M.|last3=Aronow|first3=Wilbert S.|last4=Casey|first4=Donald E.|last5=Collins|first5=Karen J.|last6=Dennison Himmelfarb|first6=Cheryl|last7=DePalma|first7=Sondra M.|last8=Gidding|first8=Samuel|last9=Jamerson|first9=Kenneth A.|last10=Jones|first10=Daniel W.|last11=MacLaughlin|first11=Eric J.|last12=Muntner|first12=Paul|last13=Ovbiagele|first13=Bruce|last14=Smith|first14=Sidney C.|last15=Spencer|first15=Crystal C.|last16=Stafford|first16=Randall S.|last17=Taler|first17=Sandra J.|last18=Thomas|first18=Randal J.|last19=Williams|first19=Kim A.|last20=Williamson|first20=Jeff D.|last21=Wright|first21=Jackson T.|title=2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults|journal=Hypertension|date=13 November 2017|pages=HYP.0000000000000065|doi=10.1161/HYP.0000000000000065}}</ref><ref>Рекомендации Всемирной организации здравоохранения и Международного общества по гипертензии 1999 г.</ref><ref name=protocol18>Экспертный совет РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от «30» ноября 2015 года. Протокол № 18</ref>. Балаларда басқа өлшемдер қолданылады<ref name=JNC8>{{Cite journal |last1 = James|first1 = PA.|last2 = Oparil|first2 = S.|last3 = Carter|first3 = BL.|last4 = Cushman|first4 = WC.|last5 = Dennison-Himmelfarb|first5 = C.|last6 = Handler|first6 = J.|last7 = Lackland|first7 = DT.|last8 = Lefevre|first8 = ML.|last9 = Mackenzie|first9 = TD.|last10 = Ogedegbe|first10 = Olugbenga|last11 = Smith|first11 = Sidney C.|last12 = Svetkey|first12 = Laura P.|last13 = Taler|first13 = Sandra J.|last14 = Townsend|first14 = Raymond R.|last15 = Wright|first15 = Jackson T.|last16 = Narva|first16 = Andrew S.|last17 = Ortiz|first17 = Eduardo|title = 2014 Evidence-Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adults: Report From the Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8)|journal = JAMA|volume = 311|issue = 5|pages = 507–20|date = Dec 2013|doi = 10.1001/jama.2013.284427|pmid = 24352797|display-authors = 8}}</ref>. АҚ-на [[Амбулаториялық қан қысымы|амбулаторялық жағдайда]] (офистен тыс, АҚТМ не АҚҮМ) 24 сағат бойы мониторинг жасау, [[Қан қысымын өлшеу|офистік]] өлшемге қарағанда дәлірек болып табылады<ref name=Lancet2015/><ref name=Nai2014/>.
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
|