|
==Кеңірдек тарамын ұзарту I белгісі==
Кеңірдек тарамын ұзарту I белгісі — магистральды кеңірдек тарамының I II сегментін байлаіі муфта тәрізді ісіктің ұлғаюы және 0,05—1 см орнына 2—3 см бойына кеңірдек тарамындағы саңылауды рентген сөулесімен қағазға түсіріп, бақылап отыру.<ref name="name"/>
Тыныс алу жүйесінің көмегімен жұтқан ауадан оттегі сіңіріліп организмнен көмірқышқыл газы шығарылады. Тыныс алу жүйесі екі бөлімнен түрады: ауа өткізу жолдарынан және респираторлық бөлімнен. Ауа өткізу жолдарына мұрын қуысы, көмекей, мұрынжұтқыншақ, кеңірдек, бронхтар жатады. Респираторлық бөлімнің құрамына бронхиолалар, альвеолярлық жолдар, альвеолярлық қапшықтар кіреді. Бұл құрылымдар өкпе ацинусын құрайды.
Кеңірдек — шырышты қабықпен қапталған шеміршек түтігінсін тұратын тыныс алу мүшесі, көмендеп басталады және бастаңқы негізгі тарамымен жалғасады: томенгі тыныс жолдарыпа жатады. Кеңірдек - көмекейдің жалғасы, іші қуыс түтік пішінді шеміршекті мүше. Ол өңештің алдыңғы жағында орналасады, ұзындығы шамамен 9-12 см, диаметрі 15-18 мм. Кеңірдектің алдыңғы қабырғасы бірімен-бірі сіңірлер арқылы өзара байланысқан жартылай шеміршекті сақиналардан тұрады. Жартылай сақиналы шеміршектер кеңірдек қабырғасының қабысып қалмай, ауаның еркін өтуін қамтамасыз етеді. Кеңірдектің өңешпен жанасқан артқы жағы жұмсақ, тығыз талшықты дәнекер ұлпасынан түзілген. Кеңірдектің бұл жағы өңештен тамақ өтуіне ешбір кедергі жасамайды.
Кеңірдек 5-інші арқа омыртқасының тұсынан оң және сол жақ өкпеге баратын 2 ауатамырға тармақталады. Ауатамыр (гр. bronchus — тыныс алқымы) кеңірдектің жалғасы. Ішкі беті сілемейлі қабықшамен қапталған. Ауатамырлар өкпеде өте көп тармақтарға бөлінген. Ең жіңішке тармақтары ауатамырлық тармақшалар (бронхиола) (гр. bronchioli - кішірею) деп аталады. Ауатамыр тармақшаларының ұштары шоғырланып, іші ауаға толы өкпе көпіршік-терімен (альвеолалармен) аяқталады. Альвеоланың (лат. alveolus - ұяшық, көпіршік, қуыс) диаметрі 0,2-0,3 мм, қабырғалары бір қабатэпителий жасушаларынан тұрады. Өкпе көпіршіктерінің сыртын тұтас қылтамырлар торлап жатады. Қылтамырлар мен өкпе көпіршіктері қабырғаларының арасында газ алмасады. Көпіршіктердің ішіндегі ауа құрамынан оттекі қанға өтеді. Қылтамырлардағы қанның құрамындағы көмірқышқыл газ өкпе көпіршігіне өтеді.
Кеңірдектің қабырғасы төрт қабықшадан тұрады: шырышты, шырыш асты негіз, талшықты-шеміршекті және адвентициалды (2 сурет).
Шырышты қабықшаның (tunica mucosa) екі қабатын ажыратады: эпителий және меншікті табақшасы. Эпителий бірқабатты көп қатарлы призмалық кірпікшелі, құрамына кірпікшелі, бокал тәрізді, эндокриндік және базальды жасушалар кіреді.
Кірпікшелі жасушалардың пішіні призма тәрізді, апикальды бетінде шамамен 250-дей кірпікшелері бар. Кірпікшелер ауа ағынына қарсы бағытта қозғалып, ауадан шаң-тозаңдар мен микроорганизмдерді ұстауға қатысады.
Бокал тәрізді жасушалар – біржасушалы эндоэпителиалды бездер – гиалурон және сиал қышқылдарына бай шырыш бөледі. Ол шырыш асты негізде орналасқан бездердің өнімімен бірге эпителийді ылғалдауға қатысады. Шырыштың құрамында микроорганизмдерді залалсыздандыруға қатысатын иммуноглобулиндер болады, оларды борпылдақ дәнекер тінінің плазмоциттері бөледі.
Нейроэндокриндік жасушалардың пішіні пирамида тәрізді, ядросы дөңгелек. Бұл жасушалар ауа өткізу жолдарында орналасқан бұлшық ет жасушаларының жиырылуын реттейтін пептидтік гормондар мен биогендік аминдерді бөледі.
Базальды жасушалар – камбиальды жасушалар – пішіні сопақша немесе үш бұрыш тәрізді. Дифференциялану барысында цитоплазмасында тонофибриллалар мен гликоген пайда болады, органеллалардың саны көбееді.
Шырышты қабықшаның меншікті табақшасы борпылдақ талшықты дәнекер тінінен тұрады, құрамында эластикалық талшықтар басым және олар бойлай орналасқан. Бұл қабатта лимфалық фолликулдар мен айналмалы бағытта орналасқан жекелеген жазық бұлшық ет жасушаларының шоғыры кездеседі.
Шырыш асты негіз қабықшасы (tela submucosa) борпылдақ талшықты дәнекер тінінен тұрады. Мұнда аралас ақуызды-шырышты бездер орналасады, шығару өзектері шырышты қабықшаның бетіне ашылады. Бездер кеңірдектің артқы және бүйір беттерінде басым болады.
Талшықты-шеміршекті қабықша (tunica fibrocartilaginea) 16-20 тұйықталмаған сақиналар түрінде орналасқан гиалинді шеміршек тінінен тұрады. Кеңірдектің артқы бөлігінде шеміршек сақиналарын жазық бұлшық ет жасушаларының шоғыры біріктіреді. Құрылысының осындай ерекшеліктеріне байланысты кеңірдектің артқы қабырғасы жұмсақ, бұл оның артында орналасқан өңеш арқылы ас түйірінің өтуін жеңілдетеді.
Адвентициальды қабықшаны (tunica adventitia) борпылдақ талшықты пішінделмеген дәнекер тіні түзейді.
==Дереккөздер==
<references/>
{{wikify}}
| 