{{Қорық аймақ | name =ЖАРТЫЛАЙ ҚАТТЫ ҚАНАТТЫЛАР| image =Сурак.jpg|200px| caption =| location = [[Қазақстан]]| area = | established =| governing_body = | world_heritage_site =| website =}} '''Жартылай қатты қанаттылар''' , қандалалар (''Heteroptera немесе Hemіptera'') — жәндіктер класының бір отряды. Жер шарында кең тараған. 50 тұқымдасқа бірігетін 25 — 30 мыңдай (кейбір деректерде 40 мыңдай) түрі белгілі. Қазақстанда 32 тұқымдасы, 370 туысы, 1500-дей түрі бар. Құрлықтағылары — өсімдікке жабысып, топырақ бетінде, ағаш қуысының астында, құм арасында, су қандалалары суда тіршілік етеді. Бұлардың қазба қалдығы юра кезеңінен бастап табылған. Дене тұрқы 0,7 — 120 мм. Ауызы шаншуға, соруға бейім.бейімделген Мұртшалары жіп тәрізді (4 — 5, кейде 1 — 3 буынды). Қысқа қанаттары екі жұп, алдыңғылары қаттылау. Аяқтары секіруге, қазуға бейімделген. Жартылай түрленіп көбейеді (4 — 5 жұмыртқа салады, дернәсілі бірден ересек қандалаға айналады). Хош иіс шығаратын безі (ересегінде кеуде қуысында, дернәсілінде құрсағында орналасады) бар. Сілекейі улы болады. Ж.Жартылай қ.қ-дыңқатты қанаттылардың көптеген түрлері өсімдік шырынын сорып, а.ауыл ш-нашаруашылығына және орман ш-нашаруашылығына, су қандалалары балық уылдырығын, майда шабағын жеп, балық ш-на зиян келтіреді. Жыртқыш түрлері адам және жануарлар арасында әр түрлі аурулардың қоздырғыштарын таратады. Бұлардың ішінде (''Anthocorіdae, Nabіdae, Mіrіdae, Petaromіdae ''тұқымдасының өкілдері) зиянды жәндіктер мен кенелерді құртатын, өсімдіктерді тозаңдандыратын, балыққа жем болатын пайдалы түрлері де кездеседі. Ж.Жартылай қ.қ-дықатты қанаттыларды жою үшін дезинсекция жасалады. Әдеб.: Асанова Р.Б., Искаков Б.В., Вредные и полезные полужесткокрылые Казахстана, А.-А., 1977. [[Санат:Ж]] [[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясы]]
