Бабата: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
fix invalid self-closed HTML tags as per Санат:Pages using invalid self-closed HTML tags
 
1-жол:
'''Бабата''' – орта ғасырлардан сақталған [[қала]] жұрты. [[Созақ ауданы]], [[Бабата ауылы|Бабата ауылының]] маңында. [[Бабата]] – [[Түркістан]] мен [[Сайрам|Сайрамнан]] кейінгі орында [[әулие]] бабтардың [[Қыпшақ]] даласына [[ислам|ислам дінін]] таратуында үлкен орталық болған кенттердің бірі. Кентті діни орталыққа айналдырған [[адам]] – [[Ысқақ баб]]. Ол кісіні халық «[[Баб ата]]» деп, кентті де соның есімімен атап кеткен. Бабата кенті ғылымда [[әдебиет|әдебиетте]] көптен белгілі, [[орта ғасырлар|орта ғасырлардағы]] жазбаларда жиі кездесіп отырады. [[Орыс]] ғалымдарынан алғаш назар аударған – [[Спасский|Г.И. Спасский.]] [[Кеңес үкіметі|Кеңес]] дәуірінде [[Бабата]] толық зерттеліп, оның кенттік құрылысы, [[мәдениет|мәдениеті,]] [[архитектура|архитектурасы]] жайлы деректер жарыққа шыққан. [[1946]] жылы [[Оңтүстік Қазақстан]] археологиялық экспедициясы (жетек. [[Ә.Марғұлан]]), [[1948]] жылы (жетекші [[А.Н. Бернштам]]) зерттеген. [[1953 – 1954]], [[1957 – 1958]] жылы экспедиция тұрақты қазба жұмыстарын жүргізді. Шахристанның [[оңтүстік]]-[[шығыс]] шетіндегі [[цитадель|цитадельдің]] орны болып есептелетін жартылай [[сопақ]] төбенің биіктігі 10 м, төмен жағының аумағы 4260 м, төбесінің аумағы 1217 м. [[Цитадель|Цитадельде]] жүргізілген қазба жұмыстары кезінде [[5 – 8 ғасырлар|5 – 8 ғасырларға]] жататын құрылыстың төменгі қабатынан сегіз бұрышты үйдің орны табылған. Ортасында құдығы бар. Төбесі күмбезделіп жабылған. Бөлменің аумағы 5,8 м2, қабырғаларының биіктігі 5,38 м. [[Бөлме]] ішкі аулалармен [[дәліз|дәліздер]] және баспалдақты [[қуыс]] жолдар арқылы жалғасқан. Дәліздердің төбесі [[арка]] пішінінде жабылған. Цитадельдегі ең алғашқы бұл құрылыс [[от|отқа]] табыну ғибадатханасы болып, кейіннен қорғанды қаланың негізгі бөлігіне айналған деген [[пікір]] бар. Бұл [[құрылыс]] қабырғаларының көпшілігі бұзылып, топырақ басып қалған бұрынғы құрылыс қабырғаларының пішінін қайталайды. Қабырғалары [[саз]] (шым) кірпіштерден қаланған жоғарғы қабаттағы үй 8 бөлмеден тұрады. Бұл қабаттың да орта тұсында төбесі күмбезделіп жабылған, қабырғаларында [[ойық]] сөрелері бар сегіз қырлы үлкен бөлме орналасқан. Оны қоршай, әрқайсысының ауданы шамамен 10 – 16 м2 келетін төртбұрышты бөлмелер орналасқан. Жоғарғы құрылыс қабатынан табылған [[қыш|қыштан]] жасалған [[құмыра]], [[майшам]], [[тостаған]], [[ұршықбас|ұршықбастар]] мен олардың әр түрлі бөлшектері 9 – 12 ғасырларға жатады. [[Цитадель]] 13 – 14 ғасырларға дейін жеткен. Сыртқы жобасы тік бұрышты келген [[шахристан]] дүниенің төрт нүктесімен бағыттас, орташа биіктігі 7 – 8 м. Қабырғаларының ұзындығы солтүстіктен оңтүстікке қарай 182 м, батыстан шығысқа қарай 145 м. Үш жағынан биіктігі 1,5 м дуалмен қоршалған. [[Дуал|Дуалдың]] ұзына бойынан 15 [[мұнара|мұнараның]] орны анық байқалады. Шахристанның орта тұсынан [[жалпақ]] тастардан қалап жасаған [[су]] қоймасы табылды. Оның [[қыш]] [[құбыр|құбырлардан]] құрастырып жасалған ұзындығы 30 м суағары бар. [[Рабад]] цитадель мен шахристанды қоршай орналасқан.
Жүргізілген қазба жұмыстары нәтижесінде [[қала]] тіршілігі төрт кезеңнен тұратындығы анықталды: 1) 6 – 7 ғасырлар, бекіністі мекенжай кезеңі; 2) 8 – 10 ғасырлар, [[қорғаныс]] қабырғалары, мұнаралары, сыртқы дуалы мен орлары бар бекініс-қала кезеңі; 3) 10 – 12 ғасырлардағы қала құрылысының кеңейген, [[рабад]] салынған, қорғаныс қабырғалары нығайып, тұрғындар саны көбейіп, [[шаруашылық]], қолөнер түрлерінің дамыған кезеңі; 4) 13 – 14 ғасырлардағы кенттің біртіндеп күйреу кезеңі. Ғылыми әдебиеттерде ''[[Бабата]]'' 10 ғасырдағы жазба деректерде кездесетін [[Баладж]] қаласының орны деген пікір де бар. [[Қазан]] төңкерісіне дейін осы маңдағы қыстақта ''[[Баб Ата]]'' медресесі жұмыс істеген. Медресе ғимараты күні бүгінге дейін сақталған. ''[[Баб Ата күмбезі]]'' де осында.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энцикопедиясы</ref><ref>Байпаков К.М., Средневековая городская культура Южного Казахстана и Семиречья (6 — начало 13 в.), А.-А., 1986; Байпаков К.М., Шарденова З.Ж., Об архитектурном памятнике Баба-Ата в Южном Казахстане, Шымкент, 1995. </ref><ref>Қазақ Энциклопедиясы</ref><ref> Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2 </ref>
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Бабата» бетінен алынған