Бірқазандар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш →‎top: clean up, replaced: Сасықкөл көлі (Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары) → Сасықкөл (көл, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары) using AWB
17-жол:
| subdivision = 8, see [[#Living species|text]]
}}
'''Бірқазандар''' ( {{lang-la|Pelecanus}}) – [[ескекаяқты құстар]] отрядына жататын '''Бірқазандар тұқымдасының''' ({{lang-la|Pelecanidae}}, Rafinesque, 1815) [[құстар]] тегі.
 
[[Қазақстан]]да екі түрі: [[бұйра бірқазан]] және [[қызғылт бірқазан]] тараған. Олар [[Каспий теңізі|Каспий]] және [[Арал]] теңіздерін, [[Балқаш]], [[Сасықкөл көлі (көл, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары)|Сасықкөл]] [[көл]]дерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі [[жақ]] сүйегінің астында созылмалы [[тері]] қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал [[қауырсын]]дары қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін ([[балықтар]]ды) көбіне [[суқұзғындар]]ымен бірлесіп аулайды. Суда жақсы жүзгенмен, сүңги алмайды, жемін суға басы мен мойнын батырып жіберіп ұстайды.
 
Бірқазан – жыл құстары, наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. [[Жерорта теңізі|Жерорта]], Каспий теңіздерінің оңтүстік жағалауында, [[Оңтүстік Азия]]да қыстайды. Судың тереңірек жеріне салған көлемді ұяларына бір – бес [[жұмыртқа]] салып, оны қоразы мен [[мекиен]]і жұптасып басып, отыз – отыз бес күнде балапандарын өргізеді. Балапандары жетпіс – жетпіс бес күн өтісімен ұядан ұшады. Бірқазан 3-4 жасында жұмыртқалай бастайды. Олар саны аз [[құс]] болғандықтан, [[Қорғалжын қорығы]] мен [[Наурызым қорығы]]нда және [[Сарықопа]], [[Торғай]] қорықшаларында қорғауға алынып, халықаралық [[табиғат]] қорғау одағының және ұлттық «[[Қызыл кітап]]қа» (1996) енгізілген.<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref>