Палеозой: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
8-жол:
 
Палеозой терминін алғаш 1838 ж. ағылшын геологы А.[[Седжвик]] (1785 – 1873) ұсынған. [[Палеозой]] осыдан 540 – 250 млн. жыл бұрын басталып, ұзақтығы 290 млн. жылға созылған эра. Құрамына [[кембрий]], [[ордовик]], [[силур]], [[девон]], [[таскөмір]] ([[карбон]]), [[пермь]] дәуірлері енеді. Бұл дәуірлер геологиялық картада төменгі [[Палеозой]] ([[кембрий]], [[ордовик]]), ортаңғы Палеозой ([[силур]], [[девон]]), жоғарғы Палеозой ([[таскөмір]], [[пермь]]) деп бөлінеді. Палеозойдың басында [[Гондвана]] мен солтүстік құрлықтардың (Солтүстік [[Америка]], Шығыс [[Еуропа]], [[Сібір]], [[Қытай]], [[Корея]]) және оларды бөлетін мұхиттардың ([[Палеоатлант]], [[Палеотетис]], [[Палеоазия]]) нобайы айқындалған. Бұл мұхиттардың ені мыңдаған км-ге, ал тереңдігі мыңдаған м-ге жеткен. Олардың өмір сүру ұзақтығы да әр түрлі. Ең бірінші [[Палеоатлант]] ([[Япетус]]) девонның басында жабылып, карбонның ортасына дейін [[Палеотетис]] өмір сүрген, ал [[Палеоазия]] палеозойдың соңында [[Лавразия]] алып құрлығын жасап барып жабылған.
 
==Тіршілік әлемі==
Мұндағы айқын өзгеріс венд пен кембрий шебінде болды, қаңқалы организмдер – [[трилобиттер]], [[моллюскілер]], т.б. өмірге келген. Бұл өзгеріс [[протерозой]] мен [[фанерозой]]ды жіктеуге негіз болды. Алғаш кең таралған бақалшақтылар [[карбонат]]ты емес, [[фосфат]]ты болған. [[Ордовик]]-[[силур]]да алғашқы [[омыртқа]]лылар – [[балықтар]], [[карбон]]да [[қосмекенділер]] (амфибиялар), яғни құрлыққа шыққан жануарлар пайда болды. [[Силур]]-девонда алғашқы құрлық өсімдіктері өсіп, соңғы [[девон]]-карбонда қалың өсімдік жабыны пайда болған, нәтижесінде көміржаралу кеңінен таралған.
==Пайдалы қазбалары==
[[Орал]], [[Сарыарқа]], [[Алтай-Саян]], [[Тянь-Шань]], т.б. қатпарлықтарында [[калцедон]] және [[герцин]] интруз. тау жыныстарымен тектес көптеген металл кендері бар. Шөгінді тау жыныстармен қоса мұнай-газ, ірі көмір алаптары ([[Қарағанды]], [[Екібастұз]], [[Донбасс]], [[Ертіс]] маңы, [[Кузбасс]], [[Гондвана]], т.б.), жанғыш тақтатас ([[Балтық]] маңы), мысты құмтастар мен тақтатастар ([[Жезқазған]], [[Орал]] бөктері, [[Маңғыстау]], [[Атбасар]], т.б.) кендері жаралды. Одан басқа [[фосфорит]] ([[Қаратау]], [[АҚШ]]), [[боксит]] ([[Орал]], [[Салаир]]), шөгінді темір-марганец кентастары ([[Атасу]], [[Жезді]], [[Рейн]] алабы, [[Саян]], т.б.), тұз кендері ([[Соликамск]], [[Иран]]-[[Пакистан]], т.б.) де [[Палеозой]] тау жыныстарымен қатарлас. Қоры мол, қолайлы жағдайларда орналасқан әр текті құрылыс тастары, цементтік шикізат, асыл, әшекей, қаптама тастар да көп кездеседі.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Палеозой» бетінен алынған