Жәңгір-Керей хан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
67-жол:
Ішкі Орданың іргесі бекіп, ішкі әлеуметтік — шаруашылық жағдайы қалыптасып, нығайған тұсы [[1823]] — [[1845]] жылдары [[Жәңгір хан]] басқарған кезең болатын. Көзі ашық, көкірегі ояу, орыс, [[татар]], [[араб]], парсы тілдерін жетік меңгерген Жәңгір Ресей үкіметінің көптеген наградаларымен марапатталып, алтын тәжбен безендірілген I дәрежелі [[Әулие Анна ордені]]нің кавалері атанып, генерал — майор шеніне дейін көтерілген тұңғыш қазақ ханы.
Жәңгір [[1824]] жылдың күзінде [[Орынбор]] муфтиі
1826 жылы хан Жәңгір жұбайы Фатима ханшамен Орыс патшасы [[Николай І|Николай I-нің]] таққа отыру рәсіміне шақырылады. [[Мәскеу]] қаласында өткен салтанатта Фатиманың білімділігі мен мәдениеттілігіне орыс интеллигенциясы, Фатиманы биге шақырған [[Николай І|Николай патшаның]] өзі де, оның орысша таза сөйлеп, билегеніне тәнті болады.
75-жол:
Жәңгір билік еткен кезде [[Еділ]], [[Жайық]] өзендері мен [[Каспий теңізі]]нің жағалауындағы жерлерді қазақ шаруаларының пайдалануына тиым салынады. Олардың бұл өңірлерге мал жаюға, балық аулауға қақылары болмайды. Бұған салықтың көбеюі мен бөлісінде шаруалар үлесінің кемуі келіп қосылды да, осының бәрі жиылып келіп, [[Бөкей Ордасы|Бөкей ордасында]] [[Исатай Тайманов]] пен [[Махамбет Өтемісұлы]] бастаған шаруалар көтерілісінің тууына әкеп соғады.
Жәңгір хан өзі билік құрып тұрған кезде елді отырықшылыққа көшіру, мектеп ашып балаларды оқыту мәселесіне ерекше көңіл бөлді. Ол ашқан мектептен білім алған алғашқылардың бірі белгілі қазақ этнографы, Орыс география қоғамының қызметкер мүшесі [[
''…ханның ықпалымен және жанашырлығымен Ордадағылар білімнің қажеттілігін сезіне бастады. Шәкірттер мен мұғалімдерді ынталандыру үшін марқұм хан ақшасын да, өзінің ынтасы мен ордалықтарға оқу білімнің пайдасы жөнінде түсіндірмек болған ынтасын да аямады. Өзінің сарайында мектеп ашып, 60 адам ислам діні, орыс жазуы және тіл жөнінде дәріс алды. Бұл мектеп сарай маңында осы күнге дейін «[[Жәңгір мектебі]]» деп аталып келді. Ондағы 30 бала Орданың шаруашылық қаржысы есебінен білім алуда.''
Кезінде Жәңгірдің өзі де Қазан университетінің кітапханасына [[Араб тілі|араб]], [[Парсы тілі|парсы]], [[Түркі тілдері|түркі]] тілдерінде жазылған маңызды қолжазбаларды сыйға тартады. Оның ағартушылықты таратуға деген еңбегін құрметтеп, [[1844]] жылы [[университет]]тің ғылыми кеңесі Жәңгірді «[[Қазан университеті|Қазан университетінің]] құрметті мүшесі» етіп сайлайды. Жәңгір орыс басылымдарын, газет-журналдар, әртүрлі кітаптар алдырып, бай кітапхана қорын жинақтаған. Оның үйіндегі жеке кітапханасында «Северная пчела», «Отечественные записки», «Современник» басылымдары, Шинкелдің «Архитектура XIX ст.», [[Николай Васильевич Гоголь|Гогольдің]] «Мертвые души» кітаптары болған.
Жәңгір хан бойында жақсылығы мен жамандығы жарыса өріліп, атқарған ісінен орайына қарай осының екеуі де көрініс беріп тұратын күрделі тұлға. Жақсысын көріп, асқақтатып, аспанға шығармай, жаманын көріп, жатқа санап, жарға итермей, адамгершілікті биік парасаттылықпен тарихи бағасын берер кез енді келді деп білеміз. Қалайда Жәңгір ханның халқымыздың тарихында өзіндік орны бар екені ешқандай дау тудырмаса керек.
| |||