Найзағай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
«Lightnings_sequence_2_animation.gif» дегенді аластады, бұны Ортаққордың қатысушысы Jameslwoodward [[commons:File:Lightnings_seq... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[File:Lightning3.jpg|thumb| alt=A.|
[[File:Lightning striking the Eiffel Tower - NOAA.jpg|thumb| alt=A.| Эйфель ғимаратына соғылған "жерден-бұлтқа" найзағай түрі.]]
'''Найзағай''' — [[
▲'''Найзағай''' — [[бұлт]]тар не бұлт пен жер арасында болатын ұзындығы бірнеше км, диаметрі ондаған см және ұзақтығы секундтың ондаған үлесіндей болатын алып электрлік ұшқынды разряд.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>
Найзағай - кешенді атмосфералық құбылыс. Бұл құбылыс кезінде қалың будақ-жаңбырлы бұлттарда және бұлттар мен жер арасында көп еселі электр разрядтары пайда болады, күн күркірейді. Ұйтқыма жел, дауыл соғып, кейде бұршақ аралас нөсер жаңбыр жауады. Найзағайды шептік және масса ішіндегі деп ажыратады. Шептік найзағай [[атмосфера]] шебінде, ал масса ішіндегі найзағай ауаның жер бетінде жылынуынан пайда болады.<ref>Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>
==Жалпы мәліметтер==
Табиғатта найзағайдың сызықтық түрі жиі кездеседі. Найзағай пайда болу үшін бұлттың шағын көлемінде [[ұшқындық разряд]]тың басталуына жеткілікті [[электр заряды]] түзіліп, ал оның қалған едәуір бөлігінде басталған разрядты әрі қарай демейтіндей, орташа кернеулігі ''0,1 – 0,2 Мв/м'' электр өрісі болуы керек.
== Найзағай түрлері ==
Сызықтық найзағай түрлері:
"Бұлттан–жерге" – бұлттың жоғарғы жағы оң зарядты, төменгі жағы теріс зарядты болуынан түзілетін найзағай түрі. Найзағай сызықтары бұлттан жерге қарай тармақталады.
"Жерден–бұлтқа" – жердегі ең биік жерде жинақталған электр зарядының ауа қабаты арқылы найзағайлы бұлтпен жанасуынан болатын найзағай түрі. Найзағай сызықтары биік жерден бұлтқа қарай тармақталады.
"Бұлттан–бұлтқа" – бұлттардың жоғарғы жағы оң зарядты, төменгі жағы теріс зарядты болғандықтан қатар тұрған бұлттар бір-біріне электрлік зарядтар жіберулерінен болатын найзағай түрі.
Көлденең найзағай – жерді соқпай тек аспанда көлденең болатын найзағай түрі. Мұндай найзағайлар өте қуатты және қауіпті болады.
"Таспалы (ленточный) найзағай" – бұлттан жерге қарай бірнеше қатарлы немесе тұтастай таспалы түрде түсетін найзағай түрі.
"Перде тәрізді найзағай" – бұлттан жерге қарай тігінен бірнеше қатар тізбектеліп перде тәрізді болып түсетін найзағай түрі.
"Көлемі жуан найзағай" – ақшыл немесе қызғылтым түсті, әр тұстан қатты сытырлап естілетін, найзағайлы дауылдың алдында болатын найзағай түрі.
"Көп сызықты (пунктирный) найзағай –сирек кездесетін тізбекті найзағай түрі. Сызықтық найзағайлардан айырмашылығы бұл найзағай тармақталмайды.
==Қаупі==
Найзағай жарқылы үлкен разрядты тоқпен тең, ал оның температурасы 30000 градусқа дейін жетеді (''бұл күн аймағындағы температурадан 6 есе жоғары''). Найзағайдың орын ауыстыру жылдамдығы секундына ''100 мың'' километр. Найзағай түскенде талдың жанып кетуі де мүмкін. Найзағайдың адамға түсуі, өлімге дейін алып келеді. Жыл сайын әлемді найзағайдан 3000 адам қайтыс болады. Найзағай бірінші биік затқа (талға т.б.) түседі.
| |||
