Байқоңыр (ғарыш айлағы): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
-Санат:Космодромдар; + 4 санат; ±Санат:Қызылорда облысы→Санат:Қызылорда облысы географиясы (HotCat құралының көмегімен) |
||
1-жол:
{{otheruses|Байқоңыр}}
[[File:Baikonur Cosmodrome Soyuz launch pad.jpg|thumb|200px|]]
'''Байқоңыр''' - [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]]ның аумағында орналасқан ғарыш алаңы. Іргесі [[1955]] ж. қаланған.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>
[[Ғарыш алаңы|Ғарыш алаңын]] салу үшін Байқоңырды таңдап алу кезінде бұл жердің елді мекендерден қашық болуы, экватор жазықтығына жақындығы, ракета ұшырудың қауіпсіздігі, қайтып оралатын ғарыштық объектілер үшін қолайлы қону аймақтарының болуы, т.б. факторлар ескерілді. Байқоңырдың басты және көмекші объектілері мен қызмет ету орындары кең аймаққа орналасқан, олар бір-бірімен автомобиль жолдары және теміржол аркылы байланысқан. Байқоңырдың негізгі объектілеріне: техникалық тұғырлар, старттық кешендер мен ұшу трассасының бойындағы өлшеу бекеттері (олардың әрқайсысы жалпы техника және арнаулы технология кұрал-жабдықтары бар ірі құрылыстар), ғарыш алаңына әр түрлі жүктерді жеткізетін кірме жолдар, т.б.; көмекші және қызмет көрсету объектілеріне: отын (жанармай) сақтайтын алаң, сұйық оттегі мен азот өндіретін заттар, энергия және сумен қамтамасыз ететін жүйелер, байланыс жүйесі, телевизия, т.б. жатады. Байқоңырда ракета тасығыштың (РТ) әрбір түріне сәйкес бір не бірнеше техникалық тұғырлар және олардың әрқайсысына арналып бір не бірнеше старттық кешендер салынған. [[Сурет:Proton Zvezda.jpg|thumb| alt=A.|Байқоңырдан [[Протон]] зымыраны ұшу сәті.]] Байқоңыр қаласы қалану барысын Ресейден келген техникалық инженер Г.М. Шубников басқарған болатын. Сондықтан Г.М. Шубников Байкоңыр қаласының "әкесі" атанып кеткен дейді. Қазіргі таңда Байқоңыр қаласында Г.М. Шубников есімі берілген көше және ескерткіштер бар.
Байқоңырдың ұшу трассасы [[Арал теңізі]]нен Камчатка түбегіне дейін созылып жатыр.
[[1957]] ж. 4 қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан тұңғыш ғарыш ракетасы сәтті ұшырылды. Ол - дүние жүзіндегі ең бірінші Жердің жасанды серігін (ЖЖС) орбитаға шығарды.
[[File:Soyuz TMA-13 erected at Baikonur Cosmodrome launch pad.jpg|thumb|left|Союз TMA-13 ұшырылуға дайындық]]
Байқоңыр әлемдегі ең ірі жер беті ғылыми ғарыш полигоны болып табылады, оның басты және көмекші нысандарының жалпы ауданы 6717 шаршы шақырым.<ref>{{cite book | title=Казахстанской Информационно - Энциклопедический Справочник | publisher=Университет <<Туран>> | year=2000 жыл | location=Алматы | pages=300 бет | isbn=9965-481-11-3}}</ref>
Байқоңырдан [[1961]] ж. 12 сәуірде адамзат тарихында тұңғыш рет
▲Байқоңырдан [[1961]] ж. 12 сәуірде адамзат тарихында тұңғыш рет [[Гагарин Юрий Алексеевич]] "Восток" ғарыш кемесімен ғарышқа аттанды. Байқоңыр одан кейін де ғарыш кеңістігін игеруде көптеген жаңашыл бастамалардың старттық орнына айналды. Байқоңырдан [[Күн]]нің, [[Ай]]дың, [[Шолпан]]ның алғашқы жасанды серіктері, "Восток", "Восход", "Союз", "Прогресс" ғарыш кемелері, "Салют", "Мир" орбиталық станциялары, жұмыстар жүргізуге арналған "Протон", "Зонд", "Прогноз", байланыс мақсаты үшін пайдаланылатын және метеорологиялық бақылаулар жүргізуге арналған "Молния", "Экран", "Горизонт", "Радуга", "Метеор", т.б. ЖЖС-тері ұшырылды. Айды, [[Марс]]ты және Шолпанды зерттеуге арналған ғарыш аппараттары бар РТ-лар да Байқоңырдан аттандырылды.
1991 ж. 2 қазанда тұңғыш қазақ ғарышкері [[Тоқтар Әубәкіров|Т. Әубәкіров]] "Союз Т-13" ғарыш кемесімен Байқоңырдан ғарышқа көтерілді. Ресеймен бірлескен бағдарлама бойынша қазақ ғарышкері [[Талғат Мұсабаев|Т.А. Мұсабаев]] ғарышта 3 рет (1994, 1998, 2001) болды.
Байқоңыр ғарыш алаңын салуға әр жылдары түрлі мамандықтағы көптеген қазақстандықтар қатысты. Олардың арасында Байқоңыр ғарыш алаңының қызметкерлері Қ. Тоқмұхамедов, Б. Межіғұлов, Т. Уәшев, К.Әбілғазин, полковник Ә. Исмаилов, М. Құлымгереев, Қ. Нұрмағамбетов, С. Мұхаметқалиев, Б. Ешімов, Қ. Нұрмұқанов, Р. Құлмырзаев, М. Мұқанов, т.б. болды.
20-жол:
<references/>
[[Санат:
[[Санат:Байқоңыр]]
[[Санат:КСРО және Ресей космодромдары]]
[[Санат:Қазақстан космонавтикасы]]
[[Санат:Ресейдің шетелдердегі әскери қатысулары]]
[[Санат:Ғарыш орталықтары]]
| |||