Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
28-жол:
=== Ұшқан ұя ===
Шоқан [[1835 жыл]]дың [[қараша]] айында Күнтимес қыстауында (қазіргі [[Қостанай облысы]] [[Сарыкөл ауданы]], Күнтимес ауылы) аға сұлтан Шыңғыс Уәлихановтың отбасында дүниеге келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиұлы сол кезде Аманқарағай округінің (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болатын. (Шыңғыс сұлтан Күнтимес қыстау-ордасын осы Қараобадан теріскей-шығысқа қарай 40 шақырымдай жердегі қалың қайың мен қарағай орманының қойнауында салдырған еді. 1844 жылы округ орталығы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді.<ref> История Казахстана в русских источниках ХҮІ-ХХ веков. ҮІІІ т. Ч.1. 143-144, 342 с. – Алматы: Дайк-Пресс, 2006. – 716 с; Бейсенбайұлы Ж. Шоқан. «Ғибратты ғұмыр» сериясы. (Обағандағы орда.66-76 б). - Алматы: Қазақстан, 2009.– 608 б. </ref>. <br>
Шоқанның балалық шағы қыс маусымында Күнтимес ордасында, [[жаз]]да [[Есіл (өзен)|Есіл]]дің оң саласы [[Аққанбұрлық]] алабындағы бабасы Уәлихан әулетініңәулетіне тиесілі ата [[жайлау]]ындада өтті. Сырымбеттегі хан ордасын мекен ететін әжесі Айғаныммен, басқа да жақын туыстарымен негізінен осы жазғы жайлау кезінде кеңінен араласты. «Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Шоқан әуелі [[Күнтимес]] ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде сауатын ашады, ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады, сурет салуды үйренеді. Ол бала кезінен білімге қабілеттілігін танытты. Жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын ықыластана тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде қожа әулетінен шыққан сауаты мол әжесі Айғанымның да ықпалы күшті болды. Әжесі бала Шоқанды көне әдебиет үлгілерімен таныстырды. Қисса-дастандарды оқуға баулыды. <ref> Уәлиханов Ш. Ш.Бес томдық шығармалар жинағы. 1 т. 13-14 б. – Алматы: Ғылым, 1984. – 432 б; 5 т. 314-335 б. – Алматы: Ғылым, 1985. – 528 б; Бейсенбайұлы Ж. Шоқан. «Ғибратты ғұмыр» сериясы. (Аққанбұрлық алабында. 82-104 б.) – Алматы: Қазақстан, 2009.– 608 б.</ref>. .
Шоқан — атақты хандар әулетінің]] ұрпағы. Оның бабасы [[Абылай]] қазақтың XVIIІ ғасырдағы ұлы ханы, ал атасы [[Уәли]] Орта жүздің патша үкіметі ресми түрде бекіткен соңғы ханы еді. Шоқанның әкесі — [[Шыңғыс Уәлиханов]] та сол заманның көзі қарақты білімді адамдардың бірі болды. Ол [[1834 жылы]] Омбыдағы Сібір казак-орыс әскери училищесінің Азиялық мектебін бітірді. 1838 жылы майор, 1852 жылы подполковник, 1855 полковник шеніне ие болды. 1834-1853 жылдары Аманқарағай (кейіннен Құсмұрын) округінің, 1854-1857 жылдары Батыс Сібір генерал-губернаторлығына қарайтын Сібір қазақтары облыстық басқармасының кеңесшісі, 1857-1865 жылдары [[Көкшетау]] округінің аға сұлтаны қызметтерін атқарды . Шоқаннын нағашылары — [[Баянауыл|Баянауыл өлкесіндегі]] атақты [[Шорман би Күшікұлы|Шормановтар әулеті]]. Туған нағашысы [[Шорманов Мұса]] полковник, [[Баянауыл]] округінің 1854-1868 жылдардағы аға сұлтаны, этнограф.<br>