Исфаһан (остан): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ
Түзету
1-жол:
'''Исфахан останы''' ({{lang-fa|استان اصفهان‎ ''Ostān-e Esfahān''}}) — [[Иран]]<nowiki/>ның [[Иранның әкімшілік бөлінісі|31 останының]] бірі. Иранның орталық бөлігінде орналасқан, Құм, Орталық, Лұрстан, Чахармақал және Бахтияри, Кугилуя және Буйир-Аһмад, Парс, Язд, Оңтүстік Қорасан, Симнан остандарымен шекаралас. Әкімшілік орталығы - [[Исфаһан]] қаласы.
 
== Тарихы ==
8-жол:
 
==Табиғаты мен географиясы==
Исфахан облысыныңостанының тарихи және табиғи көрнекті жерлерінің көптігі оны басқа облыстарданостандардан ерекшелендіреді. Сөйтіп оның басқа облыстаростандар арасында шоқтығын биіктетіп, тартымды етіп көрсетеді. ИсфаханИсфаһан облысыныңостанының орталығы Исфахан[[Исфаһан]] қаласының облысостан тарихындағы маңызы өте жоғары.
 
ИсфаханИсфаһан облысыостаны ауа райы тұрғысынан үш белдікке бөлінеді: жерортатеңіздік, далалық және жартылай далалық. Мұндағы жылдық жауын-шашын мөлшері 150-350 мм-ді құрайды. Бұл облысостан табиғат жағынан Иранның орталық таулы қыраты мен Иранның солтүстік-батысынан басталатын [[Загрос]] тауларының шығыс етегінің арасында орналасқан. Онда бірнеше таулы және жазықты аудандар бар.
 
"Дарме", "Динаркуһ", "Каркас" және "Саффе" таулары ИсфаханИсфаһан облысындағыостанындағы маңызды биіктіктер болып саналады. Иранның таулы қыраты орталығындағы ең маңызды өзен - Заяндеруд өзені осы облыстыостанды басып өтеді. Заяндеруд өзенінің бастауынан сағасына дейін көптеген бұлақтар ағып жатқандықтан "туушы өзен" деген атпен әйгілі болып кеткен. Бұл өзен Загрос тауларының солтүстік-шығысынан бастау алады. Өзеннің ұзындығы кем дегенде 420 км, ені жазық жерлерде 10-20 м, ал Исфаһан қаласында 800 м-ге дейін жетеді. Өзенді басынан аяғына дейін жағалай жасыл орман өседі. Бұл ормандар әдемілік, тазалық, ауа райының жағымдылығы тұрғысынан өзеннің айналасына ерекше тартымдылық береді. Заяндеруд өзенінің жағалауы Исфаһан останының ойын-сауық орталықтары мен көрнекті жерлерінің бірі болып саналады.
 
ИсфаханИсфаһан облысыостаны тау, дала мен алқаптардан тұратын әртүрлі географиялық жағдайға ие. Бұл жерлер ерекше тіршілік ортасын қалыптастырумен қатар, табиғи әдемілік тұрғысынан Иранның өте тартымды көрнекті жерлерінің қатарына жатады. Натанздағы Каркас таулары, Фаридандағы таулы қыраттардың шыңдары, Феридуншахр мен Самирам таулары, ИсфаханныңИсфаһанның оңтүстік‑шығысындағы Кулаһқази таулары, ИсфаханныңИсфаһанның солтүстік‑батысындағы Құмешлу және Муте қорықтары, ИсфаханныңИсфаһанның шығысындағы Гавхуни көлшігі – осының барлығы ИсфаханИсфаһан облысындағыостанындағы ең маңызды табиғи тіршілік орталары болып саналады. Бұл жерлерде экономикалық жұмыстар жүргізілмеген. Олар табиғи экосистема ретінде сақталып қалған.
Бұл өзен Загрос тауларының солтүстік-шығысынан бастау алады. Өзеннің ұзындығы кем дегенде 420 шақырым, ені жазық жерлерде 10-20 метр, ал Исфахан қаласында 800 метрге дейін жетеді. Өзенді басынан аяғына дейін жағалай жасыл орман өседі. Бұл ормандар әдемілік, тазалық, ауа райының жағымдылығы тұрғысынан өзеннің айналасына ерекше тартымдылық береді. Заяндеруд өзенінің жағалауы Исфахан облысының ойын-сауық орталықтары мен көрнекті жерлерінің бірі болып саналады.
===Табиғи қорықтар ===
Муте қорығы қысы суық, жартылай ылғалды аймақта 220 мың га жерді алып жатыр. Бұл қорық топографиялық құрылымы жағынан кең әрі жазық алқаптарға толы. Бұл алқаптар қыраттар арқылы бір‑бірінен бөлініп жатыр. Бұл қорықта өсімдіктердің түр‑түрі өседі. Оның ішінде бидай сынды дәнді-дақылдар, рауғаш сынды шөптер жәнебасқажәне басқа да әртүрлі бұталар бар. Муте қорығы еліктердің мекендейтін жері болғандықтан, ерекше маңызды. Әйтсе де ол жерде өте сирек кездесетін аңдар мен құстардың басқа түрлері де кездеседі.
 
Исфахан облысы тау, дала мен алқаптардан тұратын әртүрлі географиялық жағдайға ие. Бұл жерлер ерекше тіршілік ортасын қалыптастырумен қатар, табиғи әдемілік тұрғысынан Иранның өте тартымды көрнекті жерлерінің қатарына жатады. Натанздағы Каркас таулары, Фаридандағы таулы қыраттардың шыңдары, Феридуншахр мен Самирам таулары, Исфаханның оңтүстік‑шығысындағы Кулаһқази таулары, Исфаханның солтүстік‑батысындағы Құмешлу және Муте қорықтары, Исфаханның шығысындағы Гавхуни көлшігі – осының барлығы Исфахан облысындағы ең маңызды табиғи тіршілік орталары болып саналады. Бұл жерлерде экономикалық жұмыстар жүргізілмеген. Олар табиғи экосистема ретінде сақталып қалған.
 
Муте қорығы қысы суық, жартылай ылғалды аймақта 220 мың га жерді алып жатыр. Бұл қорық топографиялық құрылымы жағынан кең әрі жазық алқаптарға толы. Бұл алқаптар қыраттар арқылы бір‑бірінен бөлініп жатыр. Бұл қорықта өсімдіктердің түр‑түрі өседі. Оның ішінде бидай сынды дәнді-дақылдар, рауғаш сынды шөптер жәнебасқа да әртүрлі бұталар бар. Муте қорығы еліктердің мекендейтін жері болғандықтан, ерекше маңызды. Әйтсе де ол жерде өте сирек кездесетін аңдар мен құстардың басқа түрлері де кездеседі.
===Құмешлу қорығы ===
Құмешлу қорығы қысы салыстырмалы түрде суық, жартылай ылғалды аймақта шамамен 50 мың га жерді алып жатыр. Бұл қорық топографиялық құрылым жағынан көптеген биіктіктер мен сайлы төбелерден тұрады. Бұл төбелерді әртүрлі бұталар мен шөптер басып жатыр. Құмшелу қорығы жабайы арқарлар мен қойлардың мекендейтін негізгі аймағы болғандықтан, ерекше маңызды. Бірақ бұл қорықта қырғи, құзғын, қаршыға сияқты құстарды көруге болады.
 
===Кулаһқази қорығы===
Кулаһқази қорығы қысы салыстырмалы түрде суық, ыстық әрі құрғақ аймақта шамамен 50 мың га жерді алып жатыр. Бұл қорық топографиялық құрылымы жағынан "Кулаһқази" және "Маһнешан" деп аталатын екі өркешті қырат пен салыстырмалы түрде жазық бірнеше алқаптан тұрады. Бұл қорықта да әртүрлі бұталар, дәрілік шөптер, дәнді-дақылдар мен ағаштар өседі. Кулаһқази қорығы қабылан пен бөкеннің мекендейтін негізгі аймағы болғандықтан, ерекше маңызды. Бірақ онда басқа да әртүрлі аңдар мен құстар тіршілік етеді.
==Исфахан облысыОстан халқы==
ИсфаханИсфахһан облысындаостанында әртүрлі ұлттар өмір сүреді. ОблысОстан халқының көбі басқа да орталық облыстардағыостандардағы сияқты парсы тілдес болып табылады. Әрине осы облыстаОстанда тұратын бахтиярлар мен әзірбайжандықтар өздерінің лур және әзери тілдерінде сөйлейді. Осы облыстаостанда яхуди, армян және зартушт сияқты діни азшылықтар осы облыста өмір сүреді. ИсфаханИсфаһан облысыныңостанының ауа райы қолайлы, жасыл алқапты жерлері мол болғандықтан, жылдың 4-5 айында онда Иранның кейбір көшпелі тайпалары қоныс тебеді. Бахтияр мен қашқай тайпалары жыл сайын ерте көктемнен бастап ИсфаханИсфаһан облысыныңостанының жасыл алқаптарында киіз үй тигіп, мал жайлайды.
==Шаруашылығы мен өнеркәсібі==
ИсфаханныңИсфаһанның Иранның оңтүстігі мен солтүстігін бір-біріне жалғастырып тұратын географиялық орталықта орналасуы облысқаостанға ерекше жағдай сыйлады. Табиғи және стратегиялық ерекшеліктеріне байланысты бұл облысостан жоғары өнеркәсіптік мүмкіндіктерге ие. ОблыстағыОстандағы өнеркәсіп түрлерінің көптігі ИсфахандыИсфаһанды Иранның ең үлкен өнеркәсіп орталықтарының біріне айналдырды. ИсфаханИсфаһан өнеркәсіп саласы бойынша Ирандағы екінші облысостан болып табылады.
 
Осы облыстаостанда Иранның темір балқытатын ең маңызды зауыты, "Мүбараке" болат өндіру кешені, Иранның полиакриль өнеркәсібі, мата тоқу және тері илеу фабрикалары, азық-түлік, дәрі-дәрмек, гигиеналық заттар өндірісінің цехтары мен бөлімшелері орналасқан.
 
ИсфаханИсфаһан облысыостаны өнеркәсіптік қабілетпен қоса, ауыл шаруашылығы саласында жоғары мүмкіндікке ие. ИсфахандаИсфаһанда бау-бақшалар мен егіс алқаптары жақсы дамыған. Чахармахал және Бахтияри облысындағыостанындағы Кухрангтан бастау алатын Заяндеруд өзені ИсфаханИсфаһан қаласындағы егін шаруашылығының сапасы мен санын айқындайтын ең маңызды фактор болып саналады. Исфаһан Исфахан облысындағыостанындағы дәнді-дақылдар, күріш, темекі, шафран, жүзім, қарбыз, қауын, анар, алма, айва, шабдалы сияқты ауылшаруашылық өнімдер баршаға әйгілі. ИсфаханИсфаһан жеміс-жидектерді экспортқа шығаратын облыстардыңостандардың бірі болып табылады. Айва, алмұрт, алма мен шие осы облыстыңостанның экспортқа шығарылатын тауарларының қатарына жататын ең маңызды жемістер болып табылады.
== Сыртқы сілтемелер ==
{{commons cat|Isfahan Province}}