Түгіскен (Ұлытау облысы): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Елді мекен-Қазақстан
'''Түгіскен''' - [[Жаңаарқа ауданы]]ндағы Түгіскен ауылдық округінің орталығы. [[Сарысу өзені]]нің жағасында, [[Атасу]] кентінің батысында — 130 шақырым, Қарағанды қаласының оңтүстік-батысында 340 шақырым жерде орналасқан. Іргесі 1934 жылы қаланған. Округ аумағында 20 ғасырдың 30-жылдарында Коммунар, Түгіскен, Қаражартас, Жиделі, [[Жарық (ауыл)|Жарық]] ұжымшарлары ұйымдастырылған. 1962 жылы біріктіріліп "Жеңіс" кеңшары атанды. Халқының саны 2,1 мың (2005). Жерінің жалпы ауданы — 373,3 мың га. Шаруашылықтың мамандандырылған негізгі бағыттары — асыл тұқымды қой шаруашылығы, жылқы, қосымша — [[Мүйізді ірі қара мал|мүйізді ірі қара]] өсіру болды. Округтің елді мекендерінде (Кенжебай-Самай, Жомарт, Ақбаз, Талдыеспе) 2 мектеп, ФАП, мәдениет үйі, кітапхана, басқа да мәдени-тұрмыстық мекемелер бар. Түгіскен ауылында асыл тұқымды қой шаруашылығымен айналысатын «Жеңіс» АҚ орналасқан. Түгіскен жерінде [[Жәйрем]], Қамысмола, Жомарт кеніштері орналасқан. Аты аңызға айналған күйші [[Ықылас Дүкенұлы]]на бюст орнатылған. Ауыл басқа да елді мекендермен темір жол, автокөлік жолдары арқылы байланысады. Ауыл «Жеңіс» темір жол стансасы төңірегіне шоғырланған. ▼
|статусы = Ауыл
|атауы = Түгіскен
|сурет =
|әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы
|елтаңба =
|ту =
|елтаңба сипаттамасы =
|ту сипаттамасы =
|елтаңба ені =
|ту ені =
|lat_deg =48|lat_min = 22|lat_sec =11
|lon_deg =69|lon_min = 59|lon_sec =26
|CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ
|CoordScale =
|ел картасы =
|облыс картасы =
|аудан картасы =
|ел картасының өлшемi =
|облыс картасының өлшемi =
|аудан картасының өлшемi =
|облысы = Қарағанды облысы
|кестедегі облыс =Қарағанды облысы
|ауданы = Жаңаарқа
|кестедегі аудан = Жаңаарқа ауданы
|мекен түрі = ауылдық округ
|мекені = Төгіскен ауылдық округі
|ішкі бөлінісі =
|әкімі =
|құрылған уақыты = 1934
|алғашқы дерек =
|бұрынғы атаулары =
|статус алуы =
|жер аумағы =
|климаты =
|тұрғыны =1882
|санақ жылы = 2009
|тығыздығы =
|шоғырлануы =
|ұлттық құрамы =
|конфессионалдық құрамы =
|этнохороним =
|телефон коды =
|пошта индексі =
|пошта индекстері =
|ортаққордағы санаты =
|сайты =
|сайт тілі =
}}
'''Түгіскен''' — [[Қарағанды облысы]] [[Жаңаарқа ауданы]]ндағы ауыл, [[Төгіскен ауылдық округі]] орталығы.
== Ауыл тарихы ==▼
== Географиялық орны ==
[[Сарысу өзені]]нің жағасында, [[Атасу (кент)|Атасу]] кентінің батысында — 124 км-дей жерде орналасқан.
== Халқы ==
Жергілікті тұрғындар саны [[1999 жыл]]ы 2087 адам (1068 еркек және 1019 әйел) болса, [[2009 жыл]]ы 1882 адамды (984 еркек және 898 әйел) құрады.<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы]</ref>
== Тарихы ==
Іргесі [[1934 жыл]]ы қаланған. Округ аумағында 20 ғасырдың 30-жылдарында Коммунар, Түгіскен, Қаражартас, Жиделі, [[Жарық (ауыл)|Жарық]] ұжымшарлары ұйымдастырылған. 1962 жылы біріктіріліп "Жеңіс" кеңшары атанды.
== Шаруашылығы, инфрақұрылымы ==
▲
▲== Ауыл тарихы ==
«Түгіскен» аталуы туралы көне аңызда жаугершілік заманда Абылай хан сарбаздары құрамыңда болып, ерен ерлік көрсеткен Кіші жүздің Тама, Алшын, Жағалбайлы руларының батырлары ел ішінде бейбіт заман орнағаннан кейін өздерінің ата қонысына қайта оралуға Абылай ханнан рұқсат сұрағаны, айбынды батырларынан айрылғысы келмеген Абылайдың ең шұрайлы жерден қоныс таңдап, ірге тебулерін қалағаны, Сарысу өзенінің бойындағы «түгі өскен, осы өңірді бір тайпа елдің мекендеп қалғаны» айтылады. Куаң даланың қүйқалы өнірі оңтүстік шығысында Шұбармен шектесіп, оңтүстігінде айдыны шалқыған Бозкөл, Қаракөлдерді, Кенжебай-Самайдың құмдауыт шүйгінді жазығын қамтып, одан ары Бетпақдалаға ұласып жатыр. Қазан төңкерісінен кейін 1928 жылы Түгіскен жерінде [[Сарысу ауданы]] құрылды. 1931 жылдан бастап голощекиндік геноцид салдарынан ел аштыққа душар болған кезеңде, елді аштықтан аман алып қалу мақсатымен ел ақсақалдарының ұйғаруы бойынша Түгіскенді мекендеген қалың елдің бір бөлігі оңтүстіктегі астықты өңірге қарай үдере көшті. Оңтүстікке бет алған 3 мыңға тарта түтіннің бес жүздейі ғана [[Шабақты]] өзеніне аман жетті. Сол үдере көшкен елдің бас тіреген жерінен Жамбыл облысының Сарысу ауданы ұйымдастырылды. Түгіскенді мекен етіп қалған аз ғана ел 1934 жылы Жаңаарқа ауданына қосылды. Түгіскен ауылдық кеңесі құрылды. Түгіскен ауылдық кеңесінің тұңғыш төрағасы болып Өмірәлі Қалжанов сайлаңды. Ұжымдастыру науқаны кезеңінде Түгіскен ауылдық кеңесі өңірінен Коммунар, Жаңатілек, Түгіскен, Қаражартас (Жеңіс), Қарсыадыр, Тасжарған ұжымшарлары құрылды. 50-жылдардың басыңда ұжымшарларды ірілеңдіру науқаны тұсында Түгіскен ауылдық кеңесі қарамағындағы Коммунар, Түгіскен, Жеңіс атты үш ұжымшар біріктіріліп, "Жеңіс" ұжымшары, 1962 жылдан «Жеңіс» кеңшары, 1986 жылдан «Жеңіс» асыл тұқымды қой кеңшары, 1991 жылдан «Жеңіс» асыл тұқымды қой зауыты, 1995 жылдан «Жеңіс» АҚ атанды.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Жаңаарқа ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Жаңаарқа ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]
| |||