Көне парсы тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
500-жол:
 
==== Сан есім ====
* '''Есептік'''
Логограммалармен белгіленген есептік сан есімнің тек біреуі ғана белгілі: aiva «бір».
 
* '''Реттік'''
Мәтіндер duvitīya «екінші», θritīya «үшінші», navama «тоғызыншы» деп аталатын реттік сан есімінің үш мысалы ғана табылды.
 
==== Етістік ====
[[Сурет:Ganj Nameh - Darius inscription.jpg|thumb|Надпись Дария. ''Иран''.]]
[[Сурет:Ganj Nameh - Xerxes inscription.jpg|thumb|Надписи Ксеркса. ''Иран''.]]
[[Сурет:Persepolis Lamassus 1.jpg|thumb|[[Ламассу]] (крылатый человекобык). Клинопись Ксеркса на [[аккадский язык|аккадском]], [[эламский язык|эламском]] и древнеперсидском. ''Персеполис''.]]
 
'''Уақыт'''
 
* '''Осы шақ'''
 
{| class="wikitable"
|+ '''Осы шақ, сабақты етіс'''
|-
!rowspan="2" colspan="2"|
!'''Бейтақырыптық күйі'''
!'''Тақырыптық күйі'''
|-
! 'болу' !! 'әкелу'
|-
|rowspan="2"| '''Жек.'''
|'''1 жақ''' || a<sup>h</sup>'''miy''' || bar'''āmiy'''
|-
|'''3 жақ''' || as'''tiy''' || bar'''atiy'''
|-
|rowspan="2"| '''Көпше'''
| '''1 жақ''' || a<sup>h</sup>'''mahay''' || bar'''āmahay'''
|-
| '''3 жақ''' || h'''atiy''' || bar'''atiy'''
|}
* '''Келер шақ'''
* '''Имперфект'''
 
{| class="wikitable"
|+ '''Аяқталмаған өткен шақ (имперфект), сабақты етіс'''
|-
!rowspan="2" colspan="2"|
!'''Бейтақырыптық күйі'''
!'''Тақырыптық күйі'''
|-
! 'жасау' !! 'болу'
|-
|rowspan="2"| '''Жек.'''
|'''1 жақ''' || '''a'''kunav'''am''' || '''a'''bav'''am'''
|-
|'''3 жақ''' || '''a'''kunau'''š''' || '''a'''bav'''a'''
|-
|rowspan="2"| '''Көпше'''
|'''1 жақ''' || '''a'''ku'''mā''' || '''a'''bav'''āmā'''
|-
|'''3 жақ''' || '''a'''kunav'''a''' || '''a'''bav'''a'''
|}
 
Көне парсы жазбаларындағы имперфекттің ең жиі қолданылатын формалары: '''аһа''' «ол болды, олар болды», '''abava''' «ол болды, олар болды (біреу)» '''adurujiya''' «ол өтірік айтқан, олар өтірік айтқан», '''aθaha''' «ол айтқан, олар айтқан», '''akunavam''' «мен жасадым», '''akunauš''' «ол жасады», '''frābara''' «ол берді, олар берді».
 
Имперфекті қолдану мысалдары:
 
adam Dārayavauš xšāyaθiya vazarka xšāyaθiya xšāyaθiyānām xšāyaθiya dahayūnām Vištāspahayā puça Haxāmanišiya haya imam tacaram '''akunauš''' — «Мен - Дарий, ұлы патша, патшалардың патшасы, аймақтың патшасы, Гистасптың ұлы, Ахеменид, осы сарайды салдырттым (тұрғыздым)».
 
iyam Gaumāta haya maguš '''adurujiya''' avaθā '''aθaha''' adam Bardiya amiy haya Kurauš puça adam xšāyaθiya amiy — «Бұл Гаумата, сиқыршы, өтірік айтты; осылай айтты: «Мен - Бардия, Кирдің ұлы, мен - патшамын».
 
yaθā Kabūjiya Mudrāyam '''ašiyava''' pasāva kāra arīka '''abava''' — «Камбиз Египетке барғанда, әскер бүлікші болды».
 
* '''Перфект'''
* '''Перифрастық перфект'''
* '''Плюсквамперфект'''
* '''Аорист'''
'''Етіс'''
* '''Сабақты'''
* '''Орта'''
(осы шақтың тақырыптық пішіні -aiy-, -ataiy-)
* '''Ырықсыз'''
(-ya-). Көне парсыда 1 және 3 жақ етістік формалары куәландырылған. Екі жақты санның осы шаққа қалыптасқан түрі: ajīva'''tam''' «екеуіде өмір сүрді».
 
'''Рай'''
* '''Ашық'''
* '''Бұйрық'''
 
Сабақты етіс
 
{| border=0 valign=top
|-
| width=50% valign=top|
 
Жек.
 
{| class="standard"
!Жақ
!Бейтақырыпт.
!Тақырыпт.
|-
!2
| -diy
| -a
|-
!3
| -tuv
| -atuv
|-
|}
|valign=top align=center width=50%|
Көпше
 
{| class="standard"
!Жақ
!Бейтақырыпт.
!Тақырыпт.
|-
!2
| -ta
| -
|-
!3
| -(n)tuv
| -
|}
|}
 
Орта етіс
 
Жек.
 
{| class="standard"
!Жақ
!Бейтақырыпт.
!Тақырыпт.
|-
!2
| -šuva
| -aʰuva
|-
!3
| -
| -atām
|-
|}
 
[[Санат:Иран тілдері]]