Мидия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Әзербайжан → Әзірбайжан (2) using AWB |
|||
1-жол:
{{Тарихи мемлекеттер
|атауы = Мидия мемлекеті
|өз атауы =
|статусы =
|әнұраны =
|байрақ =
|байрақ_сипаттамасы =
|елтаңбасы =
|елтаңба_сипаттамасы =
|карта = Median Empire.svg
|size = 320
|сипаттамасы =
|p1 = Ассирия
|flag_p1 =
|image_p1 =
|p2 =
|flag_p2 =
|image_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|image_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|image_p4 =
|құрылуы = [[Б. з. д. 670 жыл|Б.з.д. 670]]
|ыдырауы = [[Б. з. д. 550 жыл|Б.з.д. 550]]
|s1 = Ахемен әулеті
|flag_s1 = Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg
|image_s1 =
|s2 =
|flag_s2 =
|image_s2 =
|s3 =
|flag_s3 =
|image_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|image_s4 =
|ұраны =
|астана = [[Экбатана]]
|қалалары =
|тілі = [[Мидия тілі|мидияша]]
|валютасы =
|қосымша_параметр =
|параметр_мазмұны =
|аумағы =
|халқы = [[Иран тілдері|иран тілділер]] мен [[Семиттер|семит]] халқы
|басқару_формасы = [[Феодализм|феодализм]]
|династиясы =
|басқарушылар_титулы =
|басқарушы1 =
|басқарушы_жылы1 =
|басқарушылар_титулы2 = <!--келесі басқарушының титулы өзгеріп кеткен жағдайда қолданылады-->
|басқарушы2 =
|басқарушы_жылы2 =
|басқарушылар_титулы3 =
|басқарушы3 =
|басқарушы_жылы3 =
|басқарушылар_титулы4 =
|басқарушы4 =
|басқарушы_жылы4 =
|басқарушылар_титулы5 =
|басқарушы5 =
|басқарушы_жылы5 =
|басқарушылар_титулы6 =
|басқарушы6 =
|басқарушы_жылы6 =
|діні =
|қосымша_параметр1 =
|параметр_мазмұны1 =
|Кезең1 =
|Уақыт1 =
|Жыл1 =
|Кезең2 =
|Уақыт2 =
|Жыл2 =
|Кезең3 =
|Уақыт3 =
|Жыл3 =
|Кезең4 =
|Уақыт4 =
|Жыл4 =
|Кезең5 =
|Уақыт5 =
|Жыл5 =
|Кезең6 =
|Уақыт6 =
|Жыл6 =
|Кезең7 =
|Уақыт7 =
|Жыл7 =
|Кезең8 =
|Уақыт8 =
|Жыл8 =
|Кезең9 =
|Уақыт9 =
|Жыл9 =
|Кезең10 =
|Уақыт10 =
|Жыл10 =
|Кезең11 =
|Уақыт11 =
|Жыл11 =
|қосымша_параметр2 =
|параметр_мазмұны2 =
|дейін =
|д1 = Ассирия
|д2 =
|д3 =
|д4 =
|д5 =
|д6 =
|д7 =
|кейін =
|к1 = Ахемен әулеті
|к2 =
|к3 =
|к4 =
|к5 =
|к6 =
|к7 =
|ескерту =
}}
'''Мидия''' ([[Ежелгі грек тілі|көне грек]]. ''Μηδία'', көне парс. ''Māda'', [[Аккад тілі|ассирийлік]] пен вавилондық ''Mādāya'') — солтүстікте [[Аракс]] өзені мен [[Эльбурс]] тауларынан оңтүстіктегі Парсы ([[Фарс облысы|Фарс]]) шекарасына дейін, батыста [[Загрос]] тауларынан шығыста [[Деште-Кевир]] шөліне дейін орналасқан, [[Иран тілдері|иран тілді]] тайпаларда мекендейтін ежелгі шығыс елі, сондай-ақ Иранның батысындағы көне этногеографиялық аймақ. Мидия патшалығы б.з.д. 670 - 550 жылдары өмір сүрді және оның гүлденуі кезінде этникалық Мидияның шекарасынан әлдеқайда кең болды.
Мидиялықтардың тайпаларының тағы бір атауы - арийлер (Геродот VII, 62); бұл өздерінің атауы деген болжам бар. Мидиялықтардың қасиетті жазбаларында «[[Иран тарихы|Арийлердің жері]]» ([[Авесталық тіл|авест]]. ''Airyanam Dahyunam'') туралы жазылған.
== Тарихы ==
Б.з.б. 7 – 4 ғасырларда [[Әзірбайжан]]ның оңтүстігі мен [[Иран]]ның солтүстік-батыс бөлігінде өмір сүрген қуатты [[патшалық]]. Мидия жөніндегі алғашқы деректер б.з.б. 9 ғ-дың 2-жартысында жазылған ассириялық [[жылнама]]ларда кездеседі. Б.з.б. 9 – 8 ғ-ларда Мидия жерін мекендеген тайпалар асссириялықтарға қарсы табанды күрес жүргізді. [[Ассирия]] [[қолжазба]]лары бойынша Мидия патшалығы б.з.б. 7 ғ-дың 70- жылдарында пайда болған. Астанасы – [[Экбатана]] қаласы (қазіргі [[Хамадан]] маңында) болды. Киаксар патшаның (шамамен б.з.б. 625 – 584) тұсында Көне Шығыстағы ұлы державалардың біріне айналды. Ол әскери реформа жүргізіп, сақтармен бейбіт келісім жасады. [[Вавилон]]мен күш біріктіріп, б.з.б. 607 – 605 ж. Ассирияны талқандады, кейін Урарту мен [[Каппадокия]]ны басып алды. Киаксардың баласы әрі мұрагері [[Астиаг]] тұсында Мидияны парсы патшасы [[Кир ІІ|Кир]] жаулап алып (б.з.б. 553 – 550/49), ахемен әулеті билеген парсы патшалығының құрамына қосты. Мидия өз алдына жеке мемлекет болып, б.з.б. 4 ғасырдың соңында (бұрынғы патшалықтың бір бөлігі – Әзірбайжанның оңт-нде) қайта құрылды. Оны тарихшылар Кіші Мидия, Мидиялық {{Атропатена}} деп те атады. Археологиялық зерттеулерге қарағанда, Мидияда бейнелеу өнері жақсы дамыған. Мысалы, Сузыдағы парсы патшасы [[Дарий I]]-нің сарайын мидиялық сәулетшілер безендірген.<ref name="Source 1">[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref>
==Пайдаланылған cілтемелер==
| |||