Жәндіктер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
7-жол:
Қазба қалдықтары [[девон]] кезеңінен белгілі. Филогенетикалық шығу тегі көп аяқтыларға жақын, арғы тегі [[сақиналы құрттар]] деп есептелінеді. Жер шарында кең тараған 1 млн-дай түрі анықталған (барлығы 1,5 – 2 млн. түрі болуы мүмкін).
== '''Денесінің құрылысы''' ==
Бүнақденелілердің барлығы 6 аяқты. Басым бөлігінде қанаттары болады. Дене бөлімдері алуан түрлі қызмет атқарады. Екі мұртша, күрделі және жай құрылысты көздер мен көзшелер баста орналасады.Көкірек бөлігіне қимыл-қозғалыс қызметін атқаратын аяқтар мен қанаттар орнығады. Көбею мүшелері құрсағында болады. Бунақденелілер демтүтік([https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D2%A3%D1%96%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BA трахея]) арқылы тыныс алады.
== '''Түрлері''' ==
Бунақденелілерге қоңыздар, шыбындар, масалар, көбелектер, баларалар, құмырсқалар,инеліктер жатады.Кейбіреулері-суаршын,суқандала,сушалқақ,зұламат суда өмір сүреді. Адам мен жануарда паразиттік жолмен тіршілік ететін бүрге, бит, қандала және топырақ астында тіршілік ететін бұзаубас түрлері бар.
Жәндіктер екі класс тармағына бөлінеді: алғашқы [[қанатсыз жәндіктер]] және [[қанатты жәндіктер]]. Қазақстанда 2 класс тармағына жататын 28 отряды 550-ден астам тұқымдасы бар. Бұлардың дене тұрқы бірнеше мм-ден (ең майдасы – [[трихограмма]] – 0,2 мм) – 33 см-ге дейін болады.
Жәндіктердің ең басты ерекшелігі – денесі бас, кеуде және құрсақ бөлімдерінен тұрады. Денесін тығыз [[кутикула]] ([[эпителий]] клеткаларынан бөлінетін тығыз қабықша) жапқан. Басында екі күрделі [[фасеттік көздер]]і, қарапайым майда көзшелері, екі мұртшасы болады. Ауыз құрылысы қоректену әдісіне қарай: [[инеліктер]], [[тарақан]]дар, [[дәуіттер]], қоңыздардың аузы кеміруге; [[көбелектер]], шыбындардың аузы сұйық қоректі соруға; өсімдіктердің шырынымен және адамның, жануарлардың қанымен қоректенетін [[маса]], [[бит]], [[қандала]], [[цикада]], т.б. аузы шаншып-соруға бейімделген. Жәндіктердің кейбір түрінде аузы болмайды ([[бөгелек]], [[біркүндіктер]]). Үш бунақты (алдыңғы, ортаңғы және артқы) кеудесінде (әр буынында жұптан) алты аяғы болады, жәндіктердің ежелгі атының [[алтыаяқтылар]] (Нexapoda) деп аталуы осыған байланысты. Аяқтары жамбасша, [[ұршықбас]], сан, [[сирақ]] және табаннан тұрады. Жәндіктердің жүруге, жүгіруге ([[тарақан]], [[қоңыздар]]да, т.б.); секіруге ([[шегіртке]], [[шекшек]], [[бүргелер]]); жүзуге ([[жүзгіш қоңыздар]], т.б.); қазуға ([[бұзаубас]], т.б.); жемін ұстауға ([[дәуіт]], т.б.); гүл тозаңын жинауға ([[бал арасы]]) бейімделген аяқтары болады. Ортаңғы және артқы буынында бір-бір жұп қанаттары бар. Тек қосқанаттыларда артқы кеуде буынындағы қанаттары – [[ызылдауық]]қа айналған.
Line 27 ⟶ 30:
== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.sciteclibrary.ru/ensiclopedy/inse/ Жәндіктер]
*[http://shkolo.ru/klassifikatsiya-nasekomyih/]
*[https://mirfaunas.ru/stroenie-tela-nasekomogo]
== Дереккөздер ==
<references/>
[[Санат:Жәндіктер]]
| |||