Түбір: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Жаңа бетте: ТҮБІР – сөздің әрі қарай бөлшектеуге келмейтін, лексикалық мағынасын сақтаған негізгі бөлігі. Т...
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
ТҮБІР – сөздің әрі қарай бөлшектеуге келмейтін, лексикалық мағынасын сақтаған негізгі бөлігі. Түркі тілдерінде Т. өзгермейді, ал[[ славян ]]тілдерінде өзгеріске түсіп отырады. Түркілік Т. негізінен бір, кейде екі буынды болып келеді. Т-дің негізгі ерекшелігі ретінде толық мағыналылығы, тұлғалық сипатының өзгермеуі, әрі қарай бөлшектеуге келмейтіндігі аталады. Дәстүрлі түркітануда Т. “формадан мазмұнға” принципі негізінде қарастырылатындықтан, оның тұлғалық дамуы сөз болады. [[Н.А. Баскаков]] әуелгі түбірдің сипаты “Дс.Д.Дс.” (Дс. – дауыссыз, Д. – дауысты) тұлғасында, [[Г.И. Рамстедт]] “Д.” түрінде, [[В.Котвич]], [[Э.В. Севортян]],[[ А.Н. Кононовтар]] “Д.Дс.Д., Д.Дс.” жүйесінде болған деп пайымдайды. Өзге түркі тілдеріндегі секілді қазақ тіліндегі Т. құрамы негізінен бір буынды. Түркі тілдеріндегі бір буынды Т-лер толық мағыналы болғандықтан, жеке атау ретінде анықталып, сөз тіркесінде, сөйлем жүйесінде, мәтінде жұмсала береді. Т. термині тілді тарихи-динамик. тұрғыдан зерделеуде өзгеше, қазіргі тілдің статик. жайын анықтауда басқаша қарастырылады. Тарихи тұрғыда Т. түбіртектерге (силлабофонемаларға) бөлшектенеді, мағынасы синкретті болады. Т-дің “әрі қарай бөлшектеуге келмеуі” – шартты ұғым. Мыс., қазіргі тіліміздегі тау, тас, тіл, сөз, кел, анық, асық, айт, бала, баға, тұр, жүр, жатыр, оқы, т.б. сөздер Т. ретінде танылады, ал тарихи даму жүйесінде бұл сөздер морфтарға жіктеледі. Т. туынды сөз жасаудың негізгі ұйтқысы саналады. Т. – негізгі морфема, өйткені өзге (көмекші) морфемада лексик. мағына болмайды. Т. жеке тұрып та, граммат. жағынан түрленіп те семантик. дербес сөз болады, жеке сөздің қызметін атқара алады.
 
<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, VIII-том</ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Түбір» бетінен алынған