Бұхара: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

▲'''Бұхара''' — [[Өзбекстан|Өзбекстан]] Республикасындағы қала, Бұхара облысының орталығы. [[Қызылқұм|Қызылқұм]] шөлінің оңт. шетінде, Зарафшан өз. аңғарының батысында, Бұхар шұратының орт. бөлігінде, Шахруд каналының бойында, теңіз деңгейінен 226 м. биіктікте орналасқан. Т.ж. ст. Халқы 237,6 мың адам (1995). Б. з. б. 1-мыңжылдықтың орта шенінде іргесі қаланып, бастапқы кезде соғды тілінде Нумижкат деп аталған. Бұхара атауы алғаш рет жазба деректерде 5 ғ-дағы қытай жылнамасында кездеседі. 709 ж. арабтар басып алған кезде, ол Орталық Азиядағы ірі сауда және мәдениет орталығы болған. Бұхара тұрғындары араб жаулаушылығына қарсы күресте Муканна жетекшілік еткен “ақ киімді адамдар” қозғалысына ( 8 ғ-дың аяғы) белсене қатысты. 8 — 10 ғ-ларда Самани әулеті мемлекетінің құрамына кірді, оның астанасы болды. 10 ғ-дың аяғында Қарахан әулетіне, 12 ғ-дың ортасында қарақытайларға бағынды, 13 ғ-дың басында [[Хорезмшах|Хорезмшахы]] Мұхаммедтің иелігіне айналды. 1220 ж. Шыңғыс хан әскерлері жаулап алды. Бұхарада оларға қарсы Махмуд Тараби бастаған көтеріліс болды (1228). 1370 ж. Темір, ал 16 ғ-да [[Шайбани|Шайбани]] әулеті мемлекеттерінің құрамына кірді. 16 ғ-дың ортасынан 1920 жылға дейін Бұхар хандығының, 1920 — 24 ж. Бұхар Халық Кеңес Республикасының астанасы болды. 1887 ж. Б-да т.ж. салынды. Қазіргі Б. — ірі өнеркәсіп және мәдени орталық. Қаракөл өңдеу, мақта тазалау, май з-ттары, жібек, трикотаж ф-калары, ет, сүт, шарап, т.б. кәсіпорындары бар. Архит. ескерткіштер 140-қа жуық. Сәулет өнерінің тамаша үлгісімен салынған Исмаил Самани кесенесі (9 ғ-дың аяғы мен 10 ғ-дың басы), Калән мұнарасы (1127), Мір-Араб медресесі (1536), Сайфеддин Бохарзи кесенесі (13 ғ.), [[Ұлықбек|Ұлықбек]] (1417), Көгілташ (1568), Надир Диуан бегі (1612) және Абд-ул-Әзиз хан (1652) медреселері нақышты өрнегімен көз тартады. Қала сыртындағы құрылыстардың ішінен Бехауддиннің ханакасы (1544 — 45), Чар-Бакр ғимараты (1560 — 63), Файзабад ханакасы (1598 — 99), Чар — Минар медресесі (1807) ерекше назар аудартады. Б-да әлемдік ғылым мен мәдениетке үлкен үлес қосқан Әбу Әли Ибн Сина, Бұхари, Рудаки, т.б. өмір сүрген. 1996 ж. ЮНЕСКО Б-ны әлемдік мәдениет ошағы болған қалалардың қатарына қосып, оны өз қамқорлығына алатынын мәлімдеген. Б-дағы медреселерде 19 ғ-дың соңы мен 20 ғ. басында бірқатар қазақ зиялылары білім алған (қ. Бұхара медреселері). Қалада тарихи өлкетану, халық өнері музейлері, ибн Сина мұражайы бар.