'''Тірі организмдер дүниесі''' - [[құрылым]]ы және [[биосфера]]дағы функциялық рөлі жөнінен тірі [[организм]]дердің ең ірі бірлестіктері тірі организмдер дүниесінің 5 түрі сараланады. Прокариот жоғары дүниесі екі дуниенідүниені — [[архибактерия]]лар мен [[бактериялар]]ды қамтиды, олар: редуценттер рөлін атқаратын [[ядро]]сыз организмдер, [[биология]]лық азот [[ұстау]]шылар, продуцент- хемотрофтар мен продуцент-фототрофтар (цианбактериялар). [[Эукариот]] жоғары дүниесі үш дүниені қамтиды, олар: [[Өсімдіктер]] — [[Хлорофилл|хлорофилы]] бар бір [[клетка]]лы және көп клеткалы организмдер, мұның өзі олардың фотосинтезді жүзеге асырып, экожүйелерде продуценттер (фотоавтотрофтар) болуына мүмкіндік береді. [[Жануарлар]] — дайып органикалық (тірі не елі) заттекпен көректепетіп [[гетеротрофтық организмдер]]. Бұл өте-мәте әр алуап топ [[экожүйе]]лерде [[консументтер]] мен [[редуценттер]] рөлін атқарады. [[Жануарлар]]дың барынша жылжымалылығы нәтижесінде олар органикалық заттектің орнын ауыстыруда ([[өсімдіктер]]дің тұқымы мен тозаңын тасуды қоса) "көлік құралдары" болады, қөректері алуан түрлі болғандықтан ([[өсімдіктер]] мен әр түрлі [[жануарлар]], [[микроорганизмдер]], [[саңырауқұлақтар]]), — экожүйелердегі экологиялық тепетеіңікті реттеушілер болып табылады. [[Саңырауқұлақтар]] — (микроскоптық ашытқы клеткаларынан, өңездерден альт түрлеріпе дейінгі) [[организм]]дердің ұланғайыр тобы, олар органикалық заттектің редуценттері [[рөл]]ін атқарады, [[өсімдіктер]]дің топырақтан минералдық заттектер мен су сіңіруіне жәрдемдесіп, олармен сөлбеспелік байланыстар түзеді және [[өсімдіктер]] мен [[жануарлар]] [[популяция]]ларының тығыздығың реттейтін [[паразиттер]] болып табылады.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0</ref>
