Асцидиялар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

{{Қорық аймақ | name =АСЦИДИЯЛАР | image =Сурак[[File:Ascidias.jpg|200pxthumb| right| caption alt=A.| location = ''[[ҚазақстанАсцидиялар]]'']]| area = | established =| governing_body = | world_heritage_site =| website =}}‎ '''Асцидиялар ''' (Ascіdіae) – хордалылар типіне жататын қабықтылар тип тармағының класы. [[Дүние жүзі|Дүние жүзіндегі]]ндегі барлық [[мұхит|мұхиттар]]тар мен [[теңіз|теңіздерде]]дерде кездесетін 2 мыңға жуық түрі белгілі. Көпшілік түрлері теңіздердің 500 м-ге дейінгі терең қабаттарында жекелей де шоғырланып та тіршілік етеді. Денесінің ұз.ұзындығы 0,1 мм-ден 30 см-ге жетеді. Дене пішіні қапшыққа ұқсас, сыртын қалың туника қабығы ([[туницин]] және қышқыл [[полисахарид|полисахаридтерден]]терден түзілген) жауып жатады. Туника қабығының астында бір қабатты тері эпителийі мен екі-үш қабатты ұзына бойы және көлденеңінен орналасқан тері-бұлшық ет қапшығы жатады. Денесінің төм.төменгі бөлігі (табаны) су түбіне бекіп тұрады. Ал жоғ.жоғарғы бөлігінде бір-біріне жақын орналасқан [[ауыз]] және [[клоака]] тесіктері ([[сифон]]) бар. [[Жұтқыншақ|ЖұтқыншаЖұтқыншағының]]ғының екі бүйірінде болатын көптеген [[желбезек]] саңылаулары желбезек маңы қуысына ашылады. Ауыз тесігі (сифоны) көлемді жұтқыншақпен байланысқан. Ол қысқа өңешпен, өңеш кеңейіп келген қарынға жалғасады. Қарын ішекпен байланысып, клоака тесігіне ашылады. Жұтқыншақ түбінде тербелмелі және безді [[клетка|клеткалардан]]лардан тұратын сайшасы ([[эндостиль]]) болады. Жұтқыншақ ас қорыту және тыныс алу қызметін атқарады. Жүрегі қысқа түтік пішінді, ашық қан айналу жүйесі болады. А.Асцидиялар қос жынысты, сырттай ұрықтанады. А.Асцидиялар жыныссыз жолмен де көбейеді. Бұл кезде олардың денесінде бірнеше өскін (столон) түзіліп, жекелей де шоғырланып та тіршілік ете береді. А-дыңАсцидиялардың көпшілік түрлері өз денелерінде [[ванадий]] [[элемент|элементін]]ін және [[клетчатка]] тектес заттарды жинағандықтан келешекте оларды өнеркәсіптік мақсатта пайдалануға мүмкіндік береді. А-дыңАсцидиялардың жыныстық жолмен көбеюін және дамуын орыстың эмбриолог ғалымы [[А.О. Ковалевский]] (1866) зерттеп, олардың басқа хордалы жануарлармен шығу тегінің ұқсас екендігін анықтады. <ref name=source1> [[Санат:ҚазақстанҚазақ табиғатыэнциклопедиясы]] I том</ref>