Қазақ энциклопедиясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
VirusMaster (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Қазақ энциклопедиясы'''<ref name="source1>Қазақ энциклопедиясы</ref> – [[ғылыми]]-анықтамалық баспа мекемесі. [[Әмбебап]] және тақырыптық (пәндік), салалық [[энциклопедия|энциклопедиялар]], анықтамалықтар, сөздіктер, тілашарлар шығарумен, көне қолжазбаларды, басылымдарды, ұлы ғұламалардың еңбектерін қайта басумен, күрделі ғылыми-зерттеулер жариялаумен айналысады.
==Тарихы==
1968 жылы 1 қаңтарда [[Қазақстан]] Компартиясы Орталық Комитеті мен Қазақ Кеңес Социалистік Республикасы [[Министр|Министрлер]] Кеңесінің 1967 жылғы 13 қыркүйектегі Қаулысына сәйкес Қазақстан [[Ғылым Академиясы]] жанынан «Қазақ Совет энциклопедиясының» Бас редакциясы болып құрылған.
130 адамнан тұратын ұжымның шығармашылық күші 11 ғылыми редакцияға топтастырылды. Қазақтың тұңғыш энциклопедиясының Бас редакциясы жанынан барлық ғылыми салалары бойынша 29 ғылыми-салалық алқалар мен кеңесшілер тобы ұйымдастырылып, оларға 313 ғалым мен маман тартылды. Олардың ішінде Қазақстан Ғылым Академиясының 27 академигі мен [[корреспондент]] мүшесі, 84 ғылыми [[доктор]], 189 ғылыми [[кандидат]] болды.
Бас редакция қызметтік құрылымы мен ғылыми мекеме мәртебесін сақтай отырып, 1975 жылы Қазақ КСР-і Баспа, [[полиграфия]] және [[кітап]] саудасы істері жөніндегі мемлекеттің жүйесіне қосылды. Еліміз егемендік алғаннан кейін [[1993 жылы]] «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы болып өзгерді. 2001 жылы 2 [[қараша|қарашада]] жабық [[акцион|акциондық]] қоғам болып қайта құрылды. «Қазақ энциклопедиясы» ұжымы өзінің алғашқы күрделі жұмысы 12 томдық «Қазақ Совет энциклопедиясын» 1972–78 жылдары аралығында әзірлеп, баспадан шығарды.
1982 жылы осы тұңғыш энциклопедияның әліпбилік пән-есім көрсеткіші жеке кітап болып шықты. Бұған жалғаса «Қазақ Советтік Социалистік Республикасы» анықтамалығы ([[қазақ]], [[орыс]] тілдерінде 1980 – 81) жарық көріп, барлығы 15 томдық топтама шығару ісі жемісті аяқталды. Бас редакция ұжымының ең сүбелі еңбектерінің бірі – әрқайсысы төрт томнан қазақ және орыс тілдерінде жарық көрген «Қазақ ССР» атты қысқаша энциклопедиясы (1986–89). Бұл анықтамалыққа, негізінен, қазақ елінің тарихына, әлеуметтік тұрмыс-тіршілігіне, [[экономика|экономикасы]] мен табиғатына, қазба байлықтары мен жер-су, қоныстарына байланысты мәліметтер енгізілді. Елдегі саяси-әміршілдік жағдайларға орай бұрын аталмай келген халқымыздың асыл азаматтары туралы әділ бағасын берген мақалалар жарияланды. Еліміз егемендік алып, қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілуіне байланысты бірнеше [[тілашар]] мен сөздік шығарылды. Жас оқырмандарға арналған «Ол кім, бұл не?» (үш томдық, 1985–87), «[[Негеш]]» (1995), «Әлемде талай қызық бар» (екі тілде, 1986–90) кітаптары жарық көрді.
==Ұлы тұлғаларға арналған энциклопедиялар==
*[[Уәлиханов, Шоқан Шыңғысұлы|Ш.Уәлиханов]] шығармаларының академиялық бес томдығын (орыс тілінде, 1984–85),
*[[Әуезов, Мұхтар Омарханұлы|М.Әуезовтің]] таңдамалы шығармалар жинағын (қазақ, орыс тілдерінде аралас, 1997),
*«[[Құрманғазы]]» (1998),
*«[[Қорқыт]]» (1999),
*«Ә.Бөкейханов Таңдамалы» (қазақ, орыс тілдерінде аралас, 1995) кітаптарын қайта басып,
*20 ғасырдың басында шығып тұрған «[[Қазақ]]» газеті мен «[[Айқап]]» журналын жеке кітап етіп шығарды (1998, 1995).
*[[Абай|Абай Құнанбаевтың]] бүкіл дүние жүзі елдері атап өткен 150 жылдық мерейтойы қарсаңында «Абай» энциклопедиясын (1995) әзірлеп, баспадан шығарды.
* «Хирургтің анықтамалығы» (академик М.Әлиев, 1997),
* «Қазақстанда инженерлік істің дамуы» (екеуі де орыс тілінде, 2001 жылы жарық көрді) атты көлемді анықтамалықтар да мамандар мен оқырмандардың қажетін өтеген маңызды басылымдар болды.
==Облыстар мен қалалар тарихына арналған энциклопедяиалр==
*«[[Алматы]]» (1983, 1996),
*«[[Қарағанды]]» (1990),
*«[[Ақмола]]» (1995),
*«[[Тараз]]» (2003),
*«[[Сыр елі]]» (2005),
*«[[Оңтүстік Қазақстан]]» (2005),
*«[[Маңғыстау]]» (2008),
*«[[Ақмола облысы]]» (2009)
*Халықаралық «[[Түркістан]]» энциклопедиясы (2001) шығарды.
==Басқа энциклопедиялар==
*2-дүниежүзілік соғыстағы кеңес халықтары жеңісінің 50 жылдығына орай «Отан қорғау жолында құрбан болған боздақтарға ескерткіш-кітап» деген айдармен әр облыс бойынша 2–7 томнан тұратын «Боздақтар» көп томдығы қазақ, орыс тілдерінде жарық көрді.
*Тақырыптық энциклопедиялардың алғашқы легі шағарылды:
:*«Қазақстан табиғаты», 1–2-томы, 2008–2009;
:* «Қазақстан ғылымы», 2 том, 2009–2010.
==Қазақстан ұлттық энциклопедиясы==
1997 жылдан 2007 жылға дейін Қазақ энциклопедиясының редакциясы 10 томдық «Қазақстан» ұлттық энциклопедиясын жарыққа шығарды.
==Қазақ энциклопедиясының басшылары==
Академик М.Қ.Қаратаев (1968–1979),
Академик М.Қ.Қозыбаев (1980–1986),
Академик Р.Н.Нұрғалиев (1986–1997),
Академик Ә.Нысанбаев (1997–2003);
профессор Б.Ғ.Аяған (2003–2009)
профессор Б.Ө.Жақып (2009 - осы уақытқа дейін)
==Пайдаланған әдебиетттер==
* "Қазақстан" ұлттық энциклопедиясы, Қазақ энциклопедиясының редакциясы, 1998 жыл, 10 томдық.
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
|