Уикипедия

Орталық Африка Республикасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш →‎Дереккөздер: clean up, replaced: {{Countries of Africa}} → {{Африка елдері}} using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Мемлекет
{{Infobox Country or territory <!--If editing infobox, please update [[Template:Country infobox data Central African Republic]] also-->
|Қазақша атауы = Орталық Африка Республикасы
|native_name Шынайы атауы = ''République{{lang-fr|Republique Centrafricaine''}}<br />''{{lang-sg|Ködörösêse tî Bêafrîka''}}
|conventional_long_name = Central African Republic
|common_nameСептік = Central African Republic=
|image_flagЕлтаңба = FlagCoat of arms of the Central African Republic.svg
|image_coatБайрақ = Coat of arms of the Central= African Republic-NEW.png
|symbol_typeҰраны = EmblemUnité, Dignité, Travail
|Әнұранның аты = La Renaissance
|image_map = LocationCentralAfricanRepublic.svg
|capitalАудио = [[Bangui]]La_Renaissance.ogg ▼
|national_motto = ''Unité, Dignité, Travail''{{nbsp|2}}<small>([[Француз тілі]])<br />"Unity, Dignity, Work"</small>
| lat_dir = N | lat_deg = 6 | lat_min = 36 | lat_sec = 0
|national_anthem = "[[La Renaissance]]" <small>([[Француз тілі]])</small><br />"E Zingo" <small>([[Sango]])</small>
| lon_dir = E | lon_deg = 20| lon_min = 43 | lon_sec = 0
|official_languages = [[Санго]], [[Француз тілі]]
| region = CF
▲|capital = [[Bangui]]
| CoordScale = 5000000
|latd=4 |latm=22 |latNS=N |longd=18 |longm=35 |longEW=E
|Картада = Location Central African Republic AU Africa.svg
|largest_city = Bangui▼
|карта тақырыбы =
|government_type =[[Республика]]
|footnotes Картада2 = ▼
|leader_title1 = [[Heads of state of the Central African Republic (and Central African Empire)|Президент]]
|Үкімет түрі = [[Президенттік республика]]
|leader_title2 = [[Heads of government of the Central African Republic (and Central African Empire)|Prime Minister]]
|leader_name1Құрылды = - =
|leader_name2Тәуелсіздік күні = [[13 =тамыз]] [[Nicolas1960 Tiangayeжыл]]
|sovereignty_note Тәуелсіздігін алды = [[Франция]]дан▼
|area = 622,984▼
|areami²Тілі = 240,534 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rankТілдері = [[француз тілі]] және = 43rd[[санго]]
|area_magnitude Мемлекеттік діні = 1 E11
|percent_waterАстанасы = 0[[Банги]]
|Ірі қалалары =
|population_estimate = 4,038,000
|Ірі қаласы = Банги
|population_estimate_year = 2005
|Басшы қызметі = [[Орталық Африка Республикасы президенттерінің тізімі|Президенті]]<br />[[Орталық Африка Республикасы премьер-министрлердің тізімі|Премьер-министрі]]
|population_estimate_rank = 123rd
|Басшылары = [[Фостен-Аршанж Туадера]]<br />[[Симплис Саранджи]]
|population_density = 6.5
▲ |area Жер аумағы = 622, 984
|population_densitymi² = 16.8 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|Жер аумағы бойынша орны = 44-ші
|population_density_rank = 213th
|Судың үлесі =
|population_census = 3,032,926
|Этнохороним =
|population_census_year = 2003
|GDP_PPP |Жұрты = $4.63 billion594 621
|Халық саны бойынша орны = 119-шы
|GDP_PPP_year = 2005
|GDP_PPP_rank |Сарап жылы = 153rd2016
|Санақ бойынша халық саны = 4 987 640<ref>{{cite web|url=http://countrymeters.info/en/Central_African_Republic|title=Live Central African Republic population (2017). Current population of Central African Republic — Countrymeters|last=countrymeters.info|website=countrymeters.info}}</ref>
|GDP_PPP_per_capita = $1,128
|Санақ жылы = 2003
|GDP_PPP_per_capita_rank = 167th
|Халық тығыздығы = 7,1
|HDI_year = 2004
|Тығыздық бойынша орны = 221-ші
|HDI = {{decrease}} 0.353
|HDI_rankЖІӨ = 172nd
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|HDI_category = <font color="#E0584E">low</font>
|ЖІӨ бойынша орны =
|sovereignty_type = [[Тәуелсіздік]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
▲|sovereignty_note = [[Франция]]дан
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|established_event1 = күні
|ЖІӨ (АҚТ) = 3,454 млрд.<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=105&pr.y=1&sy=2014&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=626&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Central African Republic |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
|established_date1 = [[13 тамыз]] [[1960]]
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2017
|currency = [[CFA franc]]
|currency_code ЖІӨ (АҚТ) орны = XAF
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 693<ref name=imf2/>
|time_zone = [[West Africa Time|WAT]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны =
|utc_offset = +1
|ЖІӨ (номинал) = 2,003 млрд.<ref name=imf2/>
|time_zone_DST = ''not observed''
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2017
|utc_offset_DST = +1
|cctld ЖІӨ (номинал) бойынша орны = [[.cf]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 401<ref name=imf2/>
|calling_code = 221
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
▲|footnotes =
|АДИ = {{өсім}} 0,367<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdi_table.pdf}}</ref>
|АДИ жылдық есебі = 2017
|АДИ бойынша орны = 188-ші
|АДИ деңгейі = <span style="color:#e0584e">төмен</span>
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = КФА франкы
|Интернет үйшігі = [[.cf]]
▲ |largest_cityISO = Bangui
|Телефон коды = 236
|Уақыт белдеуі =
|Түсініктемелер =
}}
'''Орталық Африка Республикасы''' ''(ОАР)'' – Африканың орталық бөлігінде орналасқан мемлекет.
Line 74 ⟶ 85:
== Орталық Африка Республикасы халықтарының ежелгі және ортағасырлық тарихы ==
ОАР халықтарының ''ежелгі және ортағасырлық тарихы'' аз зерттелген. Тау-кен қазбаларынан табылған заттарға қарағанда, ОАР жерін адам баласы ежелгі заманда мекендеген. [[Араб жазбаларынан]] '''XVI ғасырда''' ОАР аумағыннда [[Гаога мемлекеті]] құрылғаны белгілі. '''XVIII ғасырдың аяғында''' ОАР-дың солтүстік-батыс бөлігі [[Багирми]] және [[Дарфур]] мемлекеттерінің құрамына кірді. Оларда '''ислам діні''' күшті дамыды. '''XIX ғасырдың соңында''' ОАР жерінің үлкен бөлігі [[Раббаха мемлекетінің]] құрамында болды. Аталған мемлекеттер құл иеленушілік құрылыста өмір сүрді. '''1894 жылы''' Франция тайпалар ''арасындағы алауыздықты пайдалану, сатып алу, қатал жазалау жолымен Убанги және Шари өзендерінің аралығын басып алып, 1910 жылы Француз Экваторлық Африкасының құрамына'' қосты. Ел байлығы ірі '''француз компанияларына''' берілді. 1907 жылы отаршыларға қарсы қозғалыс басталып, екі жылға созылды. [[Сурет:Flag of the Central African Republic.svg|thumb|Орталық Африка Республикасы туы]]I дүниежүзілік соғыстан кейін 1926 жылы белгілі қоғам қайраткері Андре Гренар Матсуа Парижде [[“Француз Экваторлық Африкасы тұрғындарының ассоциациясын”]] құрып, бейбіт жолмен отаршыларға азаматтық бағынбаушылық қозғалысын ұйымдастырды. Бұл қозғалыстар ''1928 жылы'' жаппай бас көтерулерге ұласты. Бірақ көтерілістер мен бас көтерулердің барлығы күшпен басылды. II дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін елде ұлт-азаттық қозғалысы өрістеді. ''1946 жылы убангилік священник Бартелеми Боганда елде алғашқы ұлттық партияның негізін қалады. Көп ұзамай Францияда басталған реформаларға байланысты 1958 жылы 1 желтоқсанда Убанги – Шари аймағы Француз бірлестігі құрамында ОАР болып жарияланып, автономиялық құқыққа ие'' болды. Тұңғыш үкіметті '''Б.Боганда''' басқарды. 1959 жылы ақпанда елдің '''тұңғыш конституциясы''' қабылданып, ''1960 жылы 13 тамызда Француз бірлестігі көлемінде ОАР-дың тәуелсіздігі'' жарияланды. Бірақ ''1966 жылы 1 қаңтарда елде мемлекеттік төңкеріс болып, өкімет билігі Ж.Б. Бокасса бастаған әскерилердің қолына'' көшті. 1976 жылы Бокассо [[император]] болып жарияланды. Ол елде тоталитарлық тәртіп орнатты. 1980 – 81 жылдары төңкерістер қайта жалғасты. Елде экономика құлдырап, Франция, АҚШ компанияларының үстемдігі күшейді. 1994 жылы жаңа [[конституция]] қабылданып, ''ОАР президенттік республика болып'' жарияланды.
 
ОАР әлемдегі артта қалған елдер қатарына жатады. Елдің ''сыртқы қарызы 1,1 млрд. АҚШ доллары Халықтың 80 – 90%-ы ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Экспортқа алмас, мақта, кофе, темекі, ағаш шығарылса, импорт ретінде машиналар және жабдықтар, азық-түлік, химия өнеркәсібі өнімдері, мұнай өнімдері, т.б. әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: Франция, Бенилюкс елдері одағы, Жапония, ГФР, Италия, Испания''.
ОАР әлемдегі артта қалған елдер қатарына жатады. Елдің ''сыртқы қарызы 1,1 млрд. АҚШ доллары Халықтың 80 – 90%-ы ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Экспортқа алмас, мақта, кофе, темекі, ағаш шығарылса, импорт ретінде машиналар және жабдықтар, азық-түлік, химия өнеркәсібі өнімдері, мұнай өнімдері, т.б. әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: Франция, Бенилюкс елдері одағы, Жапония, ГФР, Италия, Испания''.<ref name="source1">«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том</ref><ref name="source2">Страны мира, М., 1999; Новейшая история стран Азии и Африки, т. 1, 3, М., 2001.</ref>
 
<ref name="source2">Страны мира, М., 1999; Новейшая история стран Азии и Африки, т. 1, 3, М., 2001.</ref>
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
<references/>
 
{{Африка елдері}}
Line 87 ⟶ 98:
{{ДСҰ мүшелері}}
 
[[Санат:МұхитпенОрталық шектеспейтінАфрика елдерРеспубликасы|*]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Орталық_Африка_Республикасы» бетінен алынған