Уикипедия

Тунис: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш →‎Сілтеме: clean up, replaced: {{Africa}} → {{Африка елдері}} using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Мемлекет
|Қазақша атауы = Тунис Республикасы▼
|Шынайы атауы= الجمهورية التونسية <br /><small>(''Әл-Джумһурия әт-Тунисия'')</small> <br />République tunisienne
|Шынайы атауы = {{lang-ar|الجمهورية التونسية}}
▲|Қазақша атауы= Тунис Республикасы
|leader_name1Септік = ▼
|Байрақ= Flag of Tunisia.svg
|image_coatЕлтаңба = Coat of arms of Tunisia.svg
|symbol_typeБайрақ = Coat of Arms=
|image_mapҰраны = Tunisia in its= region.svg
|national_mottoӘнұранның аты =
|national_anthemАудио =
|lat_dir = N|lat_deg = 34|lat_min =6 |lat_sec =0
|official_languages = [[Араб тілі]]▼
|capitallon_dir = E |lon_deg = [[Тунис9|lon_min (қала)= 39|Тунис]]lon_sec =0
|region = TN
|latd=36 |latm=50 |latNS=N |longd=10 |longm=9 |longEW=E
|largest_cityCoordScale = [[Тунис (қала)|Тунис]]4000000
|Картада = Location Tunisia AU Africa.svg
|Үкімет түрі = [[Президенттік республика]]▼
|карта тақырыбы =
|Басшы қызметі = Президент<br />Премьер-минимстр
|Картада2 =
|Басшылары = Монсеф Марзуки<br />Мехди Джомаа
▲ |Үкімет түрі = [[Президенттік республика]]
▲|leader_name1 =
|leader_name2Құрылды = =
|Тәуелсіздік күні= = [[Наурыздың 20 наурыз]] [[1956 жыл]]▼
|Жер аумағы бойынша орны= 92-ші▼
|Тәуелсіздігін алды = [[Франция]]дан▼
|Халық тығыздығы = 61,6▼
▲ |official_languagesТілі = [[Арабараб тілі]]
|Жер аумағы = 163,610▼
|Мемлекеттік діні = [[Ислам]] [[Әһл әс-Сунна]] бағыты
|Судың үлесі = 5.0▼
|Валютасы Астанасы = [[Тунис динары(қала)|Тунис]]▼
|Жұрты= 10,102,000
|Ірі қалалары = Тунис, [[Сус]], [[Сфакс]]
|Халық саны бойынша орны = 78-ші▼
|Басшы қызметі = [[Тунис президенттерінің тізімі|Президенті]]<br />[[Тунис премьер-министрлердің тізімі|Премьер-министрі]]<br />[[Тунис халықтар ассамблеясы|Ұлттық халықтар<br />ассамблеясы]] төрағасы
|Сарап жылы = 2005 ▼
|Басшылары = [[Беджи Каид Эс-Себси]]<br />[[Юсеф Шахед]]<br />[[Мохаммед Эн-Насер]]
▲|Тәуелсіздік күні= [[Наурыздың 20]] [[1956]]
▲ |Жер аумағы = 163, 610
▲|Тәуелсіздігін алды = [[Франция]]дан
▲ |Жер аумағы бойынша орны = 9291-ші
▲|Валютасы = [[Тунис динары]]
▲ |Судың үлесі = 5.,0
 
|Этнохороним =
|Жұрты = 11 434 994<ref name="ins">{{cite web|url=http://www.ins.tn/fr/themes/population#417 |title=National Institute of Statistics-Tunisia |publisher=National Institute of Statistics-Tunisia |date= 2019 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150904023615/http://www.ins.nat.tn/indexen.php |archivedate= 4 September 2015 |df= }}</ref>
▲ |Халық саны бойынша орны = 7879-шішы
▲ |Сарап жылы = 2005 = 2017
|Санақ бойынша халық саны =
|Санақ жылы =
▲ |Халық тығыздығы = 61,663
|Тығыздық бойынша орны = 133-ші
|ЖІӨ =
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|ЖІӨ бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|ЖІӨ (АҚТ) = 144,222 млрд.<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=38&pr.y=8&sy=2018&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=744&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Tunisia |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2018
|ЖІӨ (АҚТ) орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 12,369<ref name=imf2/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны =
|ЖІӨ (номинал) = 41,662 млрд.<ref name=imf2/>
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2018
|ЖІӨ (номинал) бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 3,573<ref name=imf2/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
|АДИ = {{өсім}} 0,735<ref name="HDI">{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/2018-update |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|АДИ жылдық есебі = 2017
|АДИ бойынша орны = 95-ші
|АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">жоғары</span>
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = [[Тунис динары]]
|Интернет үйшігі = [[.tn]]
|ISO =
|Телефон коды = 216
|Уақыт белдеуі =
|Түсініктемелер =
}}
'''Тунис''' ({{lang-ar|تونس}}), ресми атауы — '''Тунис Республикасы''' ({{lang-ar|الجمهورية التونسية}}, әл-Джумхуриййа ат-Тунисиййа) — солтүстік [[солтүстік Африка]]дағы, [[Жерорта теңізі]]нің жағалауында орналасқан мемлекет. Аумағы 163,6 мың км². Халқы 9,3 млн. (2003). Астанасы – [[Тунис (қала)|Тунис]] қаласы. Әкімшілік-аумақтық жағынан 20 уәлаятқа бөлінеді. Халқының 98%-ын [[арабтар]] мен [[берберлер]], қалған бөлігін еуропалықтар (негізінен [[француздар]] мен [[италиялықтар]]) құрайды. Ресми тілі – [[араб тілі]]. Дінге сенушілердің 98%-ы – [[сунниттер|суннит]] бағытындағы [[мұсылмандар]]. Мемлекеттік басқару формасы – республика. Мемлекет басшысы – президент, ол бір мезгілде Мемлекеттік Кеңестің басшысы болып табылады. Заң шығарушы органы бір палаталы парламент – Депутаттар палатасы. Ақша бірлігі – тунис динары. Ұлттық мейрамы – ұлт күні – 20 наурыз (1956). Біріккен Ұлттар Ұйымының (1956), Африка Бірлігі Ұйымының (АБҰ) (1957) мүшесі.▼
 
▲'''Тунис''', '''Тунис Республикасы''' ({{lang-ar|الجمهورية التونسية}}) — солтүстік [[Африка]]дағы, [[Жерорта теңізі]]нің жағалауында орналасқан мемлекет. Аумағы 163,6 мың км². Халқы 9,3 млн. (2003). Астанасы – [[Тунис (қала)|Тунис]] қаласы. Әкімшілік-аумақтық жағынан 20 уәлаятқа бөлінеді. Халқының 98%-ын [[арабтар]] мен [[берберлер]], қалған бөлігін еуропалықтар (негізінен [[француздар]] мен [[италиялықтар]]) құрайды. Ресми тілі – [[араб тілі]]. Дінге сенушілердің 98%-ы – [[сунниттер|суннит]] бағытындағы [[мұсылмандар]]. Мемлекеттік басқару формасы – республика. Мемлекет басшысы – президент, ол бір мезгілде Мемлекеттік Кеңестің басшысы болып табылады. Заң шығарушы органы бір палаталы парламент – Депутаттар палатасы. Ақша бірлігі – тунис динары. Ұлттық мейрамы – ұлт күні – 20 наурыз (1956). Біріккен Ұлттар Ұйымының (1956), Африка Бірлігі Ұйымының (АБҰ) (1957) мүшесі.
== Табиғаты ==
Аумағының 1/3 бөлігіне жуығын [[Атлас таулары]] (ең биік жері – 1544 м) мен тауаралық үстірт (Солтүстік және Биік Тель) алып жатыр, қалған бөлігінде қыраттар мен ойпатты жазықтар басым. Фосфорит, мұнай, темір кентастарының кен орындары бар. Тунистің көп бөлігінің климаты – жерортатеңіздік субтропиктік, оңтүстігінде – тропиктік. Солтүстігінде қаңтар айының орташа температурасы 10°С, шілдеде 26°С болса, оңтүстігінде тиісінше 21 және 33°С. Жауын-шашынның ең көп мөлшері (жылына 1000 – 1500 мм) таулар мен солтүстік Тель үстіртіне, солтүстік пен Оңтүстік бөлігінде 400-ден 600 мм-ге дейін түседі. Елдегі ең ірі [[Меджер]] өзені жер суару мен электр қуатын өндіруге пайдаланылады. Тауларда мәңгі жасыл ормандар, маквис тектес бұталар, жазықтарда – сирек шөптесін өсімдіктер өседі. [[Ашкель]], [[Бу-Хедма]], т.б. ұлттық бақтары бар.
 
== Тарихы ==
Біздің заманымыздан бұрын 12 ғасырда Тунис аумағында финикиялық колониялар пайда болды. Олардың ішіндегі негізгісі – [[Карфаген]]. Біздің заманымыздан бұрын 2 ғасырда римдіктер Тунистің солтүстік-батыс бөлігін, кейіннен қалған бөлігін жаулап алды. 5 ғасырдан бастап Тунис вандалдардың, соңынан Византияның билігінде болды. 8 ғасырдан бастап [[Араб халифаты]]ның құрамына енді. 909 – 1160 жылы Тунис Фатимидтер мемлекетінің, 1229 – 1574 жылы Хафсидтер әулетінің билігінде болды. 1574 – 1881 жылы Осман сұлтандығының құрамына кіріп, 1881 – 1956 жылы француз протектораты. 1956 жылдың наурызынан бастап тәуелсіз мемлекет.
 
== Экономикасы ==
Тунис – Африкадағы салыстырмалы түрде дамыған тау-кен өнеркәсібі бар аграрлы ел. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 1820 АҚШ долларына тең (2003). Тунис экономикасының негізін мұнай, фосфорит өндірісі мен туризм құрайды. Ел аумағының 32%-ы ауыл шаруашылығына қолайлы. Ауыл шаруашылығының негізгі саласы – егіншілік. Бидай, қара бидай, зәйтүн ағашы, құрма, цитрустық жемістер, жүзім өсіріледі. орталығы және Оңтүстік аудандарда мал шаруашылығы басым (қой, ешкі, ірі қара мал). Аздаған мөлшерде ағаш дайындалады. Балық кәсіпшілігі (жылына 84 т), электр өндірісі, өңдеуші өнеркәсіп дамыған. Қолөнер өндірісі (кілемдер, қышқұмыра бұйымдары) бар. Негізгі порттары: Тунис, [[Сфакс]], [[Бизерта]], [[Габес]], [[Сехира]]. Экспортқа тоқыма, тері, фосфорит, эәйтүн майын, шарап, ерте пісетін көкөніс, мұнай мен мұнай өнімдерін шығарады. Машиналар мен құрал-жабдықтар, азық-түлік пен тұтыну тауарларын әкеледі. Негізгі сауда серіктестері: [[Франция]], [[Италия]], [[Германия]], [[АҚШ]], [[Бельгия]], [[Ливия]], [[Жапония]].<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>
 
== СілтемеДереккөздер ==
{{дереккөздер}}
<references />
 
{{wikify}}
Line 52 ⟶ 88:
{{ДСҰ мүшелері}}
 
[[Санат:ЕлдерТунис|*]]
 
 
{{stub}}
 
<!-- interwiki -->
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Тунис» бетінен алынған