Панама: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
8-жол:
|Әнұранның аты = Himno Istmeño
|Аудио =
|Картада =
|карта тақырыбы =
|lat_dir =N |lat_deg =9 |lat_min =9 |lat_sec = 0
|Тілдері = [[испан тілі]]▼
|lon_dir =W |lon_deg =79 |lon_min =42 |lon_sec = 0
|region = PA
|CoordScale =2000000
▲ |Тілдері = [[испан тілі]]
|Мемлекеттік діні =
|Үкімет түрі = [[президенттік республика]]
|Құрылды =
|Тәуелсіздік күні = [[3 қараша]] [[1903 жыл]]
|Тәуелсіздігін алды =
|Астанасы = [[Панама (қала)|Панама]]
|Ірі қалалары = Панама
|Басшы қызметі =
|Басшылары = [[Хуан Карлос Варела]]<br />[[Исабель Сен Мало
|Жер аумағы бойынша орны = 116-
|Жер аумағы =
|Судың үлесі = 2,9
|Этнохороним =
|Халық саны бойынша орны =
|Жұрты =
|Сарап жылы =
|Санақ бойынша халық саны = 3 405 813<ref name=census>{{cite report|url=https://www.contraloria.gob.pa/inec/archivos/P6691Distribuci%C3%B3n%20Territorial%20y%20Migraci%C3%B3n%20Interna%20en%20Panam%C3%A1-Censo2010_F.pdf |title=Distribución territorial y migración interna en Panamá: Censo 2010 |language=es |publisher=[[National Institute of Statistics and Census of Panama|INEC]] |page=2 |date=2014 |accessdate=December 22, 2015}}</ref>
|Санақ жылы = 2010
|Халық тығыздығы =
|Тығыздық бойынша орны = 162-ші
|ЖІӨ (АҚТ) = 121,545 млрд.<ref name=imf2>{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=63&pr.y=8&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=283&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=7 March 2019}}</ref>
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы =
|ЖІӨ (АҚТ) орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 57-ші
|ЖІӨ (номинал) = 72,215 млрд.<ref name=imf2/>
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019
|ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 72-ші
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 17,117<ref name=imf2/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 51-ші
|АДИ = {{өсім}} 0,789<ref name="HDI">{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/2018-update |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|АДИ жылдық есебі =
|АДИ бойынша орны =
|АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">жоғары</span>
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = [[Бальбоа (
|Интернет үйшігі = [[.pa]]
|ISO = PA
|Телефон коды = 507
|Уақыт белдеулері = -5
|Түсініктемелер =
}}
{{мағына|Панама (айрық)}}
'''Панама''', '''Панама Республикасы''' ({{lang-es|República de Panamá}} {{IPA|[re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]}}) —
[[Сурет:Panama Topography.png|thumb|left|alt=A|Панама жері]]
* Астанасы – '''Панама''' қаласы.
Line 66 ⟶ 68:
* Ақша бірлігі – [[бальбоа]]
Панама аумағы Орталық Американың ең жіңішке бөлігін алып жатыр. Жағалауы аласа, абразиялы және абразиялы-аккумулятті, солтүстік-батысы лагуналы. Тынық мұхит жағалауы тілімделген, шығанақты (Панама, Монтихо), аралды (Інжу, Койба, т.б.) келеді. Бүкіл аумағын бойлай тау жоталары созылып жатыр. Тау аралық ойыстар мен жағалық бөлігін ойпатты өңірлер алған. Жер сілкіністері жиі болып тұрады.
== Климаты ==
Климаты субэкваторлық, ыстық және ылғалды. Орташа айлық температурасы 25 – 28°С. Жауын-шашынның жылдық мөлш. 3500 мм.
* Өзен торы жиі. Ірі өзені – [[Чагрес]].
[[Сурет:Balboa Voyage 1513.PNG|thumb|Панама жері]]
== Тарихы ==
[[Испания]] отарына айналғанға дейін Панама жерін 60-тан астам [[үндіс]] тайпалары мекендеген. Батысында [[чибча]] тілдер тобына жататын үндістер, шығысында кариб тайпалары, оңтүстік-шығысында [[чоко]] тайпалары өмір сүрді. Бұлардың бәрі алғашқы қауымдық құрылыс сатысында болды. Панама жерін 1501 ж. испан конкистадоры [[Родриго де Бастидас]] ашты. Осы кезден бастап Панама Испанияның отарына айналды. 1542 – 65 ж. Панама [[Гватемала]] генерал-капитандығының, содан соң 1718 жылға дейін [[Перу]] вице-корольдігінің құрамына кірді. 17 ғасырдан бастап испандар банан плантациялары мен кеніштерінде жұмыс істеу үшін [[Африка]]дан негр-құлдарды әкелді. 1821 ж. қарашада Панама тәуелсіздігін жариялап, Жаңа [[Гранада]] құрамында [[Ұлы Колумбия]] федерациялық респуб ликасының құрамына енді. 1830 ж. [[Ұлы Колумбия]] құлап, Панама департамент құқында [[Жаңа Гранада]] республикасы (1886 жылдан [[Колумбия]]) құрамында қалды. 1903 ж. 3 қарашада Панама Колумбиядан бөлініп шығып, өзін тәуелсіз республика деп жариялады. 2-дүниежүз. соғыс кезінде [[АҚШ]] әскери базасын Панамаға орналастырды. Жаппай халық көтерілістері мен бейбіт шерулерден кейін 1968 ж. мемлекеттік төңкеріс болып, әскери диктатура орнады. 1989 ж. желтоқсандағы [[АҚШ]] қарулы интервенциясы нәтижесінде әскери жүйе құлады. 1990 ж. ақпан айында [[АҚШ]] әскери күшінің Панамадан шығарылуы жаңа мемлекеттік құрылыстың қалыптасуымен аяқталды. 1994 ж. 8 мамырдағы сайлауда Рев.-демокр. партияның өкілдері жеңіске жетті.
== Сауда ==
'''Панама''' – агр. ел. Егістік жерлерінің көп бөлігін банан плантациялары алып жатыр. [[Банан]], [[цитрустар]], [[қант]], [[кофе]] өсіріледі. Балық ш. дамыған. Ел экономикасында Панама каналының рөлі өте зор. Каналдан түсетін кіріс ұлттық өнімнің 30%-ын құрайды. Экспортқа банан, қант, кофе, [[темекі]] жапырағы, [[креветкалар]] шығарып, сырттан түрлі тұтыну бұйымдарын алады.
* Негізгі сауда серіктестері: [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Эквадор]], [[Коста-Рика]], [[Венесуэла]].
== Дереккөздер ==▼
{{Солтүстік Америка мемлекеттері}}▼
▲== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{wikify}}
[[Санат:Орталық Америка елдері]]▼
{{stub}}
{{Навигациялық блок
|тақырып = Панама
|тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
|state = collapsed
|Солтүстік Америка елдері
}}
[[Санат:Панама|*]]
| |||