Карл Павлович Брюллов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ
ш Даяна Билялова (т) өңдемелерінен ArystanbekBot соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
1-жол:
[[Сурет:Brjullov.jpg|thumb|Карл Павлович Брюллов]]
'''Карл Павлович Брюллов ''' (23.12.1799, [[Санкт-Петербург]] — 23.6.1852, [[Италия]], [[Марчано]], [[Рим]] маңы) — орыс кескіндемешісі, суретші. [[Санкт-Петербург]] көркемсурет академиясында оқыған. 1823 — 35 жылы Италияда жұмыс істеп оралды. 1836 жылы Көркемсурет академиясының профессоры болып тағайындалды. 1850 жылы Италияға қайта кетеді. Брюллов шығармашылығы 1830 — 40 жылы орыс сурет өнерінде аса ірі жаңалық болды. Оның өнеріне тән ерекшелік — [[адам]] жан дүниесінің сұлулығы мен ой-сезімінің қуаттылығын терең толқу, толғаныс немесе азап, үрей үстінде ашу. Брюлловтың даңқын шығарған басты туындысы — “Помпейдің ақырғы күні” (1830 — 33). Кескіндемеде қаланың Везувий жанартауы атылған кездегі апатқа ұшыраған сәті бейнеленген. Cуретші тарихи оқиғаны, кейіпкерлерінің жан тазалығын, рухани дүниесін психологиялық шындық тұрғысынан бұлжытпай бере білген. Брюллов — “Италиядағы тал түс” (1827, Орыс музейі), Вирсавия (1832, Третьяков галереясы) сияқты картиналардың авторы. Ол, сондай-ақ, сән-салтанатты портрет салудың хас шебері ретінде де белгілі (“Атқа мінген қыз”, “Дж. Пачинидің портреті”, 1832; “В.А. Перовскийдің портреті”, 1837; Третьяков галереясы; “Апалы-сіңлілі Шишмаревалардың портреті”, 1839; “Амацилия Пачинимен бірге тұрған Ю.П. Самойлованың портреті”, 1839 — 40, Орыс музейі, т.б.). Сондай-ақ, ол орыс зиялыларының танымал өкілдерінің (И.А. Крыловтың (1839), А.Н. Струговщиковтың (1840), А.М. Лангидің (1851), И.П. Виталидің, В.А. Жуковскийдің портреттері, автопортрет (1848), бәрі де Третьяков галереясында), сериялы портреттерін салған.
 
==Помпейдің соңғы күні==
 
"Помпейдің соңғы күні" - 1833 жылы салынған, орыс суретшісі Карл Брюлловтың (1799-1852) үлкен форматты туындысы. Санкт-Петербургтегі Орыс Мемлекеттік мұражайда сақталған. Өлшемі – 456,5 х 651 см. Картинада Помпейдегі біздің заманымыздың 79 жылы болған Везувий жанартауының апатты атқылауы кезіндегі оқиға бейнеленген.
 
Карл Брюллов 1827 жылдың жазында өзінің Неаполь қаласына жасалған сапары кезінде Помпейдің қазба жұмыстарына қатысқан. Сол кезде суретшіге Помпей апатына арнап үлкен кенепті салу идеясы ойға келген. Кенепке тапсырыс беруші князь Анатолий Демидов болған. Суретші туындымен 6 жыл бойы жұмыс істеген. 1827 жылы Брюллов ең алғаш нобайын жасаса, 1833 жылы туындыны аяқтаған. Кенептің соңғы нұсқасы 1830-1833 жылдары жасалынатын.
 
Картинаны аяқтағаннан соң, Карл Брюллов өз туындысын Рим қаласындағы шеберханада көрсеткен. «Помпейдің соңғы күні» мен авторының танымалдылығы арта берген: жазушы Николай Рожалинның айтуынша, Рим қаласындағы ең маңызды оқиға Брюлловтың өз студиясында картина көрмесі болған және барлық қала көрмеге туындымен тамсану үшін келетін. Рим қаласынан кенепті Милан қаласына жіберіп, осындағы 1833 жылғы Миландық көрмеге қойған. Картинаның табысымен шабытталған иесі Анатолий Демидов туындының 1834 жылы ашылған Париж салонының экспозициясына қосылуына қол жеткізіп, Брюлловтың туындысы алтын медальге ие болды.
 
1834 жылдың жазында «Помпейдің соңғы күні» картинасы Франциядан Санкт-Петербургке жеткізіліп, Демидов туындыны Ресей Императоры Николай I-ге сыйға тартқан. 1834 жылдың тамызында картина Эрмитажға қойылып, сол жылғы қыркүйекте кенеп жалпы шолуға Өнер Академиясының арнайы залына қойылды. Картина үлкен табысқа ие болып, туындыға көптеген жазушылар шығармалар арнаған. Александр Пушкин туындыға «Везувий зев открыл» өлеңін арнаса, жазушы Николай Гоголь «Помпейдің соңғы күні» туындысын XIX ғасырдың жарқын құбылысы мен «ұзақ ұйқыдан кейін оянған туынды» деп атап, мақала жазған. 1851 жылы картина Жаңа Эрмитажға түсіп, 1897 жылы Александр III-ның Орыс мұражайы (қазіргі кезде Орыс Мемлекеттік мұражайы) коллекциясына берілді.
 
Өнертанушы Алла Верещагинаның айтуынша, «Помпейдің соңғы күні» картинасының сюжеті «классицистикалық тарихи кескіндеменің тәжірбиесінде осы кезге дейін кездеспеген». Суретші бір кейіпкердің қаһармандылығын емес, адамдарды алаңдатқан табиғи апатты бейнелеп, «ең бірінші болып орыс кескіндемесіне халық келгендігін» көрсеткісі келді. Өнертанушы Светлана Степанованың айтуынша, Брюлловтың туындысы «халық мектебінің тағы бір қарапайым жетістігі емес, өнер эволюциясын тездеткен құбылысы болып табылады».
 
===Картинаның сипаттамасы===
 
Сюжет пен композиция. Картинада Помпейдегі Везувий жанартауының апатты атқылауы кзезіндегі оқиға бейнеленген. Оқиға орны 1827 жылы Брюллов барып қайтқан Қабірлер көшесі таңдалған. Көк аспан қараңғы найзағай бұлттарымен қапталған, көкжиекте қанды-қызыл шапақ жарқырайды, аспан қараңғылығын ұзын және өткір найзағайлар кеседі. Жер асты дүмпулерінен ғимараттар қирауда.
 
Адамдар тынбай қалған апаттан құтқаруға тырысады, айналасында олардың айқайлары, зарлауы естіледі. Трагедия олардың сезімдерін жалаңаштайды, адам жанының мәнін көрсетеді. Көптеген кейіпкерлер жомарттықты бейнелейді: қауіптің алдында олар жанқиярлық, ерлік пен махаббат сезімдерін көрсетеді. Олардың арасында әлсіз әкесін иығына көтерген ұлдары, сондай-ақ өз анасын құтқарылуға шақырған жас жігіт. Анасы қыздарымен бірге қозғалмайды: олардың Құдайға деген сенімі соншалық, олар дұға етуге барлық күш салады. Олардың жанында - христиан дін қызметшісі қорқынышсыз тұр. Қашумен құтқарылуға тырысқан отбасы қорқыныш сезімін кешуде. Жас күйеу, қауіп туралы ұмытып, қалыңдықтың өлген бетінен көзін ала алмайды. Кенептің басты фигурасы – арбадан құлап өлген әйел және қасында тұрған баласы. Брюллов өзін Скавр қабірінің баспалдақтарындағы адамдар тобының арасында тұрған суретші етіп бейнеледі. Жағымсыз кейіпкерлер де бар – апаттан қорқып, қашқан тілдік діни қызметкер мен жерге түскен асыл бұйымдарды ұрлап жүрген ұры.
 
Кенеп композициясын құру кезінде Брюллов академизм ережелерін қолданған. Кейіпкерлер түрлі топтарға бөлініп, масса бойынша тепе-теңдікте орналастырылған. Сонымен қатар, академизм канондары бойынша, қатаң жоспарлар кезектесуі қолданылды: алдыңғы пландағы ойыс-дөңес формалары бар фигураларға екінші пландағы сұлбалы фигуралар қарсы қойылды. Осындай бөлінуге сәйкес колористикалық сызба да қабылданды. Бірінші, көлеңкелі план үшін суретші арасында қызыл, көк, отты-қызыл-сары, қоңыр сияқты қанық түстерді қолданды. Екінші, сұлбалы план үшін ерекше көзге түскен нәзік көгілдір, ашық жасыл мен алтын-сары сияқты күңгірт түстер қолданылды. Көлеңкелі мен жарықтандырылған орындардың қарсы қойылуы туындыға белгілі бір динамика берді. Брюлловтың креативтілігі батылдылығында көрінді. Ол ең қиын істі қолына алған: қосарланған жарықтандыруды – найзағай жарқылдауы мен жанартау жалынын бейнелеу.
 
Сурет композициясында суретші көбінесе классицизм дәстүрі мен нормаларынан ауытқиды: іс-әрекет тек алдыңғы жоспарда ғана емес, сонымен қатар суреттің тереңдігіне кетеді; әрекет етуші адамдардың барлық топтары үшбұрышқа үйлеспейді. Суретте ескі бағыт — классицизм, сондай — ақ жаңа-романтизм белгілері бар.
 
===Кейіпкерлер===
 
====Арбадан құлаған әйел мен бала====
Кейбір деректерге сүйенсек, жатқан әйелді салғанда Брюллов графиня Юлия Самойлованың бейнесін қолданған. Өнертанушы Галина Леонтьеваның ойлауынша, апатқа ұшыраған әйел «тамаша, бірақ тарихпен өлімге ұшырауға тура келген көне дүниені бейнелейді», ал қолын анасына созған баласы «құлаған осы дүниенің орнында пайда болатын, бірақ қазіргі дүниемен байланысын үзбеген жаңа дүниенің аллегориясына теңеледі».
 
====Плиний мен анасы====
 
Өнертанушы Ольга Лясковскаяның ойлауынша, Плиний мен анасының бастары натурадан салынған және Брюллов үшін заманауи итальяндықтардың бейнелерінен салынған. Ана бейнесі жас емес итальяндық әйелге сәйкес келеді. Галина Леонтьеваның айтуынша, Плиний мен анасының оқиғасы – кенептің ең драмалық және ең көркем көрінісі.
 
====Әкесін сүйреген балалар====
 
Балалар әлсіз әкесін өздері туралы ұмытып, әкесінің өміріне алаңдайтын қорқыныш сезімімен сүйрейді.
 
====Анасы мен екі қызы====
 
Ольга Лясковская айтуынша, анасының бет-келбеті графиня Юлия Самойловаға ұқсас. Суретші графиня бейнесін туындыдағы көптеген әйелдерді бейнелеу үшін қолданған. Галина Леонтьеваның ойынша, Юлия Самойлованың бет-келбетінің ерекшеліктері тек анасының өзінде ғана емес, үлкен қызында да байқалады. Брюллов қыздардың бейнесінде «Всадница» (1832) картинасының кейіпкерлерін – графиня Самойлованың оқушылары Джованинна мен Амацилияны бейнеледі деген болжамдар да бар.
 
====Жас жұбайлар====
 
Кенептің оң жақ шетінде орналасқан жас жұбайлар тобы туындыдағы ең қайғылы көріністердің бірі болып саналады. Көрініс өмірде қайғы қорқыныштан да күштірек екенін көрсетеді: найзағай жарқылдағанын байқамай, басқа адамдардың айқайын естімей, тобырдың соңынан ермей, жас күйеу жігіт өлген қалыңдығына көзін алмай қарауда.
 
====Отбасын жамылғымен жапқан помпейлік====
 
Осы топта қорыққан жандар бейнеленген. Еркектің аузы ашылған, бет-келбеті үрейді көрсетеді. Помпеяліктің бейнесі – итальяндық ауыр заттарды лақтырушы Доменико Марини. Оның портретін Брюллов 1829 жылы салған болатын (кенеп, майлы бояу, 62 х 50 см, қазіргі кезде Новгородтық қорық-мұражайында сақталған).
 
====Абыз бен христиандық діни қызметкер====
 
Діни қызметкер – найзағайларға, апатқа қорқынышсыз қарап тұрған кейіпкерледің бірі, ол апатпен күресуге дайын болған сияқты тұр.
 
====Скавра қабірінің баспалдақтарындағы топ====
 
Қабірдің шатыры астында құтқарылуға тырысқан помпейліктер көшенің арғы жағындағы найзағай соққысынан құлаған ғимараттар көрінісінен қорқып, артқа шегінуге тырысады.
Басында құмырасын ұстаған әйел – көрерменге тік қараған жалғыз кейіпкер. Оның зарлы көздерінен әйелдің өз тағдырын түсінетіндігін, қала мен халықтың тағдырын білетіндігін көруге болады. Ол беріліп, құмырасы құлайды. Ал суретші батылдықпен басын көтеріп, аспандағы отқа қарайды: сол кездегі апатты минуттарда ол өміріндегі ең бағалы заттарын – қылқаламдары мен бояулары жатқан қорапты қалдырмайды.
Магдалина Ракова белгілегендей, суретші бейнесі 1833 жылы салынған Брюлловтың Орыс мұражайындағы автопортренің бейнесіне қатты ұқсас.
 
 
 
 
== Дереккөздер ==
“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D0%9F%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D0%B8#cite_note-_e2fb5ddf3ab1cdce-130 орыс тіліндегі ақпарат
 
 
{{wikify}}