Арқалық батыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''«Арқалық батыр»''' – ''батырлық [[жыр]]''. Авторы белгісіз. Дастанға 18 ғасырдың соңы мен 19 ғасырдың басында өмір сүрген керей тайпасының батыры Арқалықтың өмірі арқау болған. Оқиға сол кезде керейлерге билік жүргізген Әжі төренің Арқалық бастаған бес жігітті қалмақтар әкеткен жылқысын еселеп қайтару үшін Ұраңқайға аттандыруынан басталады. Бірақ Арқалық барымташы-ұры емес, ашық айқастың адамы. Сондықтан да ол қаперсіз ұйықтап жатқан қалмақ жылқышыларын өзі оятады, соңдарынан қуып келген 60 қалмақпен қаймықпай айқасады, тұтқынға түскенде көмегі тиген хан қызына берген сөзі үшін қаһарлы Ежен ханның ордасына жасқанбай жалғыз барады. Арқалықтың мұндай батылдығы мен ержүректігі, адал, ашық қимылы жырдың өне бойында нанымды да көркем суреттелген. Батырлық жырдың басты тақырыбы қыран жүрек қас батырлардың достығы десе де болғандай. [[Қазақ батыры]] мен қалмақ батырлары Қарамерген, Қоңқалардың достық, ынтымағы арамдық пен опасыздыққа ойран салып, әділдік үстемдік алады.« Арқалық батыр» жырының 4 нұсқасы белгілі. Оның 1-нұсқасын халық ақыны [[Ертай Құлсариев]] 1938 жылы қолжазбалар қорына тапсырған. Көлемі 65 бет, 1800 жолға жуық. 2-нұсқаны И.Байзақов айтатын жыр деп, халық ақыны Саяділ Керімбеков тапсырған. Көлемі 40 бет, 1200 жолдай. 3-нұсқасын 1958 жылы ҚР ҒА-ның Тіл және әдебиет институтының Шығыс Қазақстан обл-на барған экспедициясы (жетекшісі Б.Уахатов) [[Ержан Ахметов]]тен жазып алған. Көлемі 98 бет. 4-нұсқасын 1967 жылы экспедиция Семей обл-нда Сағидолла Нұралиннен жазып алған. Бұл нұсқаны бұрынғы тарихи әңгімелер негізінде Нұралин шығарған. Көлемі 1840 жол. Бұлардан басқа [[Қабыш Мұсайынов]] тапсырған 8 беттік аңыз-әңгіме, Дәуітқан Ыбрайымов берген 350 жолдай үзінді бар. Бұлардың барлығы да ҚР ҒА-ның Әдебиет және өнер институтының Қолжазбалар қорында сақтаулы. Баспа бетінде жарық көргені Ахметов нұсқасы. Ол 1961 жылы «Батырлар жырының» 2-кітабында, 1977 жылы «[[Ақсауыт]]» жинағының 2-томында жарияланды. Осы жыр негізінде ЖЫЛЫШанин «Арқалық батыр» пьесасын жазған.▼