Қазалы ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Қатені түзедім
Тег: Mobile edit Mobile web edit
44-жол:
|Пошта индекстері =
|Интернет-үйшігі =
|Автомобиль коды = N11
|Сайты =
|Commons санаты =
}}
'''Қазалы ауданы''' – [[Қызылорда облысы]]ның батысында орналасқан әкімшілік бөлініс. 1928 жылы құрылған. Жерінің аумағы 37,4 мың км<sup>2</sup>. Тұрғыны 75,9 мың адам (2015). Аудандағы 59 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік және 14 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орталығы – [[Әйтеке би кенті]]. Қазалы ауданының жері Тұран ойпатында орналасқан. Солтүстігінде [[Арал қарақұмы]], оңтүстігінде Қызылқұм жатыр. Ауданның ең биік жері [[Арал қарақұмы]]нда ([[Жуантөбе тауы]], 136 м). Климаты тым [[континент]]тік, қысы суық, жазы ыстық, аңызақ. Ауаның орташа температурасы қаңтар айында – 9 – 13<sup> 0</sup>С, шілдеде 26–2830–32<sup> 0</sup>С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100–150 мм. [[Сырдария өзені]] аудан жерінің орта тұсынан өтеді. Қазалы қаласының маңынан Қазалы каналдары (оң жақ, сол жақ каналдары) және Жаңаарық каналы бастау алады. Сырдария өзенінің [[Қуаңдария]], [[Ескідария]]лық және [[Жаңадария]] атты ескі арналары бар. Топырағы негізінен, құмды сортаңды болып келеді. Кейбір жерлері (ауданның шығысы) тақыр. Аудан жерінде шөлге төзімді бозжусан, [[жүзгін]], [[жиде]], [[сексеуіл]], [[қарасексеуіл]], [[теріскен]], Арал Қарақұмы маңында астық тұқымдас шөптесін аралас бозжусан, өзен, көл маңында қамыс, құрақ өседі. Қазалы ауданында пайдалы жабайы өсімдіктерден [[қызылмия]], тәттітамыр, [[жұмыршақ]], [[тұмаршөп]], [[итсигек]], [[ақши]], [[Рихтер сораңы]], кәдімгі [[адыраспан]], т.б. дәрілік шөптер өседі. Аудан жерінде шөлді [[ландшафт]]ың жануарлары – кіші [[саршұнақ]], [[атжалман]], [[шағыл мысығы]], [[құмқояны]], [[құлақты кірпі]], [[құмтышқан]], [[қарсақ]], [[сасықкүзен]], [[қасқыр]], [[түлкі]], [[күзен]], [[ақбөкен]], [[доңыз]], [[ондатра]], [[қырғауыл]], т.б. мекендейді. Халқы көп ұлтты. Ауданда 14 ұлттың өкілдері тұрады. Олардың басым бөлігі жергілікті қазақ ұлты. (99,4%). Халық аудан аумағында біркелкі қоныстанбаған. Тұрғындардың 90%-дан астамы Сырдария өзенінің аңғарында және оның тармақтары бойында қоныс тепкен. Орташа тығыздығы 1 км<sup>2</sup>-ге 2 адамнан келеді. Ірі елді мекендері (2005): Әйтеке би кенті (36,1 мың адам), Қазалы қаласы (5,1), [[Бекарыстан би]] (2,7), [[Жанқожа батыр]] (1,8), [[Ақтан батыр]] (1,6), [[Өркендеу]] (1,5) т.б. Ауыл шаруашылығына жарамды жерінің аумағы 1,67 мың га, оның 10,2 мың га-ры жыртылған, 9,8 мың га жеріне астық дақылдары, 4,9 мың га-ға мал азықтық шөп егілген. Шабындығы 27,9 мың га, жайылымы 1,6 млн. га. Аудандағы ірі қара мал саны 39,2 мың бас, қой мен ешкі 97,85 мың, жылқы 8,1 мың, түйе 3,46 мың бас болды (1.1.2005). Ауыл шаруашылық саласында 245 [[агроқұрылым]] жұмыс істейді, оның екеуі мемлекеттік шаруашылық, 21 серіктестік, 10 [[акцион]]. қоғам, 1 ӨК, 224 шаруа қожалығы және 6 басқадай құрылымдар бар. Ауданда шаруашылық субъектілер саны 293 (2005), оның ішінде мемлекеттік қазыналық кәсіпорын саны 33. Бұлардан басқа 7 АҚ, 110 ЖШС, 2 ӨК және 139 басқадай ұйымдар бар. Шағын бизнес нысандарының саны 1953, оның ішінде жеке кәсіпкерліктер 1655. Өнеркәсіп өнімдерін өндіретін 22 кәсіпорын (оның 20-сы ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейді), ауыл шаруашылық кәсіпорындар саны 132, құрылыста 5, көлік және байланыста 140, сауда саласында 1218, т.б. іскерлікпен айналысатын шағын кәсіпорындардың саны 92. Жалпы су құбырларының ұзындығы 265,9 км. Қазалы ауданында жалпы білім беретін 41 мектеп, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 11 балабақша, 1 мұражай, 24 кітапхана, 8 мәдениет үйі, 14 клуб, 2 стадион, 17 спорт залы бар. Денсаулық сақтау саласында 10 аурухана, 1 емхана, 6 фельдшерлік-акушерлік пункт, 10 ауылдық дәрігерлік амбулатория қызмет көрсетеді. Қазалы ауылы арқылы [[Ташкент]] – [[Орынбор]] темір жолы өтеді. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 427 км, оның 170 км-і республикалық маңызы бар жолдар. Аудан аумағында 10 – 11 ғасырлардағы [[Оғыз қағандығы]]ның орталығы [[Жанкент қаласы]]ның орны бар. Мұнда [[Орақ батыр]]ға, [[Жанқожа батыр]]ға кесенелер, т.б. тарихи тұлғаларға ескерткіштер орнатылған. Қазалы ауданы жерінде [[Жалаңтөс]] пен [[Әйтеке]], [[Жанқожа]] мен Ақтан, [[Ашабай]] мен [[Сырлыбай]], [[Жылқыайдар]] мен [[Жетес]], [[Үмбет]] пен [[Ерімбет]], т.б. әйгілі батырлар мен би-шешендер өмір сүрген.
 
== Дереккөздер ==