Қатысушы:Casserium/Басталған мақалалар

Тональдік (фр. tonalité, гр. τόνος — күшейту, созу) гармония ілімінде:

1. Орталық категория тоника болып табылатын лад принципі. Қалған категориялар мен тональдік функциялары (ең алдымен, доминанта мен субдоминанта) тоникамен тікелей немесе жанама байланыста болады.
2. Мажорлық немесе минорлық ладтың биіктік қалпы.  Тональдікті таңбалау үшін тоника (тоникалық үшдыбыстықтың негізгі тоны) мен лад (бұл жағдайда, мажор немесе минор) көрсетіледі, мысалы: C-dur (до мажор), Fis-dur (фа-диез мажор), a-moll (ля минор), es-moll (ми-бемоль минор) и т. п.

Тональдіктердің өзара байланысы

Мажорлы-минорлы музыкада тональдіктер бір-бірімен әр қилы және күрделі әрекеттеседі. Төмендегі тональдіктер арақатынасы терминологиялық түрде бекітілген:

• Параллель тональдіктер — бірдей кілттік белгілері бар мажорлық және минорлық тональдіктер. Параллель тональдіктердің дыбыстар қатары бір-бірінен кіші терцияға қалып отырады: мажорлықта – жоғарыдан, минорлықта – төменнен (мысалы, до мажор — ля минор, фа-диез мажор мен ре-диез минор, си-бемоль мажор мен соль минор және т.б.).
• Аттас тональдіктер — қарама-қарсы ладтарға жататын, бірақ тоникалары бірдей тональдіктер (мысалы, соль мажор мен соль минор).

Мажорлық және минорлық аттас тональдіктер бір-бірінен кварта-квинталық шеңбер бойынша үш белгіге қалып отырады (мажор — диездер жаққа, минор — бемольдер жаққа).

• Біртерциялы тональдіктер — тоникалық үшдыбыстықтарында терциялық тоны ортақ болып табылатын екі тональдік

(мысалға: до мажор — до-диез минор; ортақ терциялық тоны ми), ал тоникалары бір-бірінен жарты тон қашықтықта болады (мажор минордан жарты тонға төмен орналасады). Біртерциялы тональдіктер әртүрлі ладтарға жатады.

Тональдіктердің әріптік және буындық белгіленулері

Диатоникалық дыбыстар қатарының басқыштары буынмен, не болмаса латын әріптерімен белгіленеді. Келтірілген екі жағдайда да ладтың типін анықтайтын сөз жалғанады — мажор (dur) немесе минор (moll). Әріптік жүйеде үлкен әріптер мажор, кіші әріптер минор болып түсініледі; сондықтан қысқалық үшін көбінесе тональдіктің белгіленуінің екінші бөлігі түсіріледі, мысалы,  Es ми-бемоль мажор дегенді білдіреді.

Төмендегі кестеде мажорлық және минорлық тональдіктер (барлығы 30) кварта-квинталық шеңбердегі ретпен орналастырылған, әр мажордан соң оған параллель минор кетеді. Тональдіктер бемольдіктен диездікке қарай жазылған, сондықтан кестенің үстіңгі бөлігі үшін соңғы графада бемольдердің, ал төменгі бөлігі үшін диездердің саны көрсетілген.

Тональдіктер кестесі

Орысша буындық атауы	Орысша (= немісше) әріптік атауы	Ағылшынша	Кілттік белгілерінің саны
до-бемоль мажор	Ces-dur	C-flat major	7 ♭
ля-бемоль минор	as-moll	A-flat minor	7 ♭
соль-бемоль мажор	Ges-dur	G-flat major	6 ♭
ми-бемоль минор	es-moll	E-flat minor	6 ♭
ре-бемоль мажор	Des-dur	D-flat major	5 ♭
си-бемоль минор	b-moll	B-flat minor	5 ♭
ля-бемоль мажор	As-dur	A-flat major	4 ♭
фа минор	f-moll	F minor	4 ♭
ми-бемоль мажор	Es-dur	E-flat major	3 ♭
до минор	c-moll	C minor	3 ♭
си-бемоль мажор	B-dur	B-flat major	2 ♭
соль минор	g-moll	G minor	2 ♭
фа мажор	F-dur	F major	1 ♭
ре минор	d-moll	D minor	1 ♭
до мажор	C-dur	C major	0
ля минор	a-moll	A minor	0
соль мажор	G-dur	G major	1 ♯
ми минор	e-moll	E minor	1 ♯
ре мажор	D-dur	D major	2 ♯
си минор	h-moll	B minor	2 ♯
ля мажор	A-dur	A major	3 ♯
фа-диез минор	fis-moll	F-sharp minor	3 ♯
ми мажор	E-dur	E major	4 ♯
до-диез минор	cis-moll	C-sharp minor	4 ♯
си мажор	H-dur	B major	5 ♯
соль-диез минор	gis-moll	G-sharp minor	5 ♯
фа-диез мажор	Fis-dur	F-sharp major	6 ♯
ре-диез минор	dis-moll	D-sharp minor	6 ♯
до-диез мажор	Cis-dur	C-sharp major	7 ♯
ля-диез минор	ais-moll	A-sharp minor	7 ♯