Жаңадария (ескі арна): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
32-жол:
== Географиялық орны ==
Жаңадария арнасы Сырдарияның [[Қызылорда]] қаласының тұсындағы сол жағалауынан басталып оңтүстік-батысқа қарай, [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария]], [[Жалағаш ауданы|Жалағаш]] және [[Қармақшы ауданы|Қармақшы]] аудандары жерімен өтіп, [[Өзбекстан|Өзбекстан
== Тарихы ==
Жаңадария өзені б.з.д. І ғасырдан б.з.д. ІІІ-ІІ ғасырлары аралығында үлкен өзен болып 1819 жылға дейін [[Арал теңізі|Арал]] теңізіне құйып келген.
Жаңадария арналары жайлы алғаш рет кеңінен түсінік берген орыс офицері
«Қырғыз (қазақ) даласында көне елді мекендердің орындары сақталған Жаңадария жағалауы секілді бірде-бір жер жоқ», - деп жазды ол. Жаңадария — көне Қызылдария болуы мүмкін. Бәлкім, соңғысы оңтүстікке таман ағады, өйткені біздер Жаңадарияның оңтүстігінен үлкен өзеннің құрғап қалған арнасын кездестірдік. Осыдан он жылдан астам уақыт бұрын аса үлкен өзен болған, 1816 жылы ені Қуаңдариядан да асып түскен Жаңадария, бүгінде ені 100 сажындық, жағалауынын биіктігі 3-тен 5 сажынға дейін, тереңдігі 2-3 сажындық, кейбіреулерінде су жататын шұңқырларға толы құрғақ арна ғана. Бойындағы тіршілік біржола тоқтаған Жаңадарияның бірден-бір белгісі осы». Бұл арналардың құрғап қалу себебі туралы Е.К. Мейендорф: «Кейбіреулер оның құрғап қалуын Қуаңдария жағалауын игеруді жеңілдету мақсатында, екі өзеннің айрығынан Жаңадарияға ағаш тоспа салынуынан болды деп есептейді. Ал енді біреулер Жаңадарияны Қызылқұмның құмы басып қалды деп санайды, бұл шындыққа бір табан жақындайды. Бәлкім, судың жоғалуын булану немесе құмға сіңіп кетуімен түсіндіру керек шығар. Қандай бір себеп боламасын Жаңадарияның жоғалуы таңданарлық факт» - деп жазды.<ref>Мейендорф Е. К. Путешествие из Оренбурга в Бухару - М.: Наука, 1975.</ref>
| |||