Кенен Әзірбаев: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[File:Stamps of Kazakhstan, 2009-11.jpg|thumb|350px|К.Әзірбаев]]

 

Балалары: Төрткен, Көркемжан, Бақытжан, Ақтамақ, Ақбілек

 

== Өмірбаяны ==

 

Ғасырға жуық ғұмыр кешкен Кенен өзі өмір сүрген замандағы әйгілі «маусым жарлығы», сонымен сабақтас [[1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысы]], одан соңғы [[Қазан төңкерісі]], [[ұжымдастыру]] науқаны, халық дәулетінің жаппай тәркіленуі, халықты қынадай қырып кеткен ашаршылық, репрессия , соғыс, одан кейінгі тың игеру мен екпінді құрылыстар салу барысындағы желбуаз ұраншылдық сияқты халық тағдырына түбегейлі өзгеріс енгізген тарихи оқиғалардың бел ортасында болды. Жай сырттай бақылаушы емес, сол тарихи оқиғаларға Кенен сергек араласып, өзінің азаматтық позициясын бойындағы буырқанған дарыны арқылы айғақтап отырды. Бұл ретте, Кененнің әнші, ақын, жырау, күйші ретіндегі алуан арналы шығармаларын өзі өмір сүрген заманының жанды шежіресі деуге болады. Ол өз ғұмырында жүзден аса ән шығарып, оның өлеңін де өзі туындатып, бұған қоса асқан шеберлікпен өзі орындаған біртуар дарын иесі.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> 10 жасында қолына домбыра алып ән сала бастаған. 11 жасында өзінің тұңғыш әні "Ри, қойым", 13 жасында атақты "Бозторғай" әндерін шығарды. Халықтың көңілін елең еткізген бұл ән тез арада бүкіл қазақ даласына тарады. Бала Кененнің аты қырғыз-қазаққа мәлім болып, "Боздаланың бозторғайы" атанды. Сондай-ақ, екі жүздей лирикалық, дидактикалық арнаулар мен толғаулардың авторы. Оның репертуарында оңдаған эпикалық жыр-дастан болған. Сол жыр-дастандарды таңды-таңға ұрып жырлап, тыңдаушысының құлақ құрышын қандырып, халықтың рухани ұйтқысы болған тұлға. Ол ән мен жырдың кенші атанған [[Жетісу]]дың ғана емес, исі қазақтың әншілік-күйшілік, ақындық-жыршылық, сал-серілік дәстүрін терең игерген өнер тарланы. Кененнің дарын тегеуріні қазақтың ән өнерін әуендік интонациялық жағынан байытып, әннің түр-тұлғасын жаңа биіктерге көтеріп, тақырып аясына тарихи-әлеуметтік тың мазмұн дарытып, соны өрістерге алып шықты. Оның «Бозторғай», « Көкшолақ», «Бұлбұлға», «Он алтыншы жыл» сияқты әндері әуендік толымды жаңалықтарына қоса, бітім-құрылысы мен тақырыбы тұрғысынан да өзіндік төл сипатымен дараланады. Бұл әндердің қай-қайсысының да астарында уақыт тынысына қоса, ең алдымен Кененнің өзінің тарихи түйсік-зердесі, жалтағы жоқ болмысы аңғарылады. Мәселен, 16-шы жылғы толқудан көп бұрын дүниеге келген «Бұлбұлға» өлеңінде бұлбұлмен мұңдаса отырып, «Қаңғыртқан екеумізді патша құрғыр» деген сөзді айту үшін ыза-кекке қоса, сол кездегі іріп-шіріген саяси ахуалды түсінетін көреген зерде керек қой. Немесе, күндей күркіреген Отан соғысының алғашқы күндерінде-ақ Алатаудың ақиық қыранындай саңқылдап, «Біздің Отан жеңеді!» деп жар салуы – ерге лайық жалтақсыз сенімнің, ақынға лайық оптимизмнің , ақылгөйге лайық көрегендіктің айғағы болса керек.<ref>[[Тарихи тұлғалар]]. Танымдық - көпшілік басылым. [[Мектеп]] жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – [[Алматы]]. “[[Алматыкітап баспасы]]”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref>

 

== Ақынға құрмет ==

* Алматы облысы, Іле ауданы, Боралдай ауылында орналасқан жалпы орта білім беретін №15 орта мектебіне;

* Алматы облысы, Қарасай ауданы, Райымбек ауылында орналасқан мектебіне;

* Жамбыл облысы, Қордай ауданы, "Отар" станциясындағы №42 орта мектебіне;

* Түркістан облысы, Қазығұрт ауданы, Қожамберді ауылында орналасқан орта мектебіне берілді.

* Нұр-Сұлтан, Алматы, Тараз, Шымкент қалаларында көше берілді

* Алматы қаласында ескерткіш орнатылды (2013 ж.)

* Тараз қаласындағы Жамбыл облыстық филармониясына Кенен Әзірбаевтың есімі берілді (2018 ж.)

* Кенен Әзірбаев атындағы Жамбыл облыстық филармониясының алдына ескерткіш қойылды (2019 ж.)

* Жамбыл облысы, Қордай ауданында ақын ұзақ жылдар бойы тұрған елді мекен [[Кенен ауылы]] деп аталады. Онда Кенен [[Әзірбаев мұражайы|Әзірбаев атындағы әдеби-мемориалдық музейі]] жұмыс істейді. Музейдің алдында ескерткіш орнатылған.

 

Кенен Әзірбаев артына өлмес мол [[мұра]] қалдырып, халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан рухани асыл қазыналарын бүгінгі өмірімен сабақтастыруға өлшеусіз үлес қосқан өнерпаз. Ақиық ақынның өлмес өлең-жырлары мен әсем ән-күйлері халықпен бірге мәңгі жасай бермек.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>

 

== Марапаттары ==

* "Ленин" ордені - 1974 ж.

* "Еңбек Қызыл Ту" ордені - 1967 ж.