Суан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Praxidicae (талқылау | үлесі) Тег: Rollback |
шӨңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
||
5-жол:
Суаныың ата тегі туралы мәліметтер әдебиеттерде біршама. Бұндай деректер көзіне Н. Аристов, [[М. Тынышбаев]], [[В. Востровтың]] бізге белгілі еңбектерімен қатар [[Жетісу облысы]]ның байырғы тұрғындарын зерттеген жұмыстарды жатқызуға болады. Оларда Суандардың екі ата [[Тоқарыстан]] мен [[Байтөгей]]ге бөлінетіні айтылады. Бұның бәрі рас болғанмен, әлгілерде үрім-бұтақтың тыңғылықты кестесі жоқ болып шықты. Біз осы кем-кетікті толтырып, өз пайымдауларымызбен салыстыра отырып, Суандар туралы тармақтардың таралуын бір ізге салдық. Суан руының шежіресі туралы біздің мәлімет берушілеріміз онша көп емес, дегенмен, солардың ішінде [[Талдықорған|Талдықорған облысы]], [[Киров ауданы]]ң тұрғыны [[1897]] жылы туған (Суаннан) [[Кінәз Дәуітәлиев]] пен сол облыстың [[Жаркент қаласы]]ның тұрғыны [[1937]] жылы туған (Суан нан) [[Нұрахан Хабимолдаев]]тан жинан алған деректерді құнды деп есептейміз. Сонымен Суаннан ірі төрт ата тарады: Тоқарыстан, Байтөгей, [[Бағыс]], [[Жесегір]] (соңғы екеуі [[Көпбағыс]] пен [[Досбағыс]] деген атпен [[Алматы]] айналасындағы дулаттарға сіңіп кеткен).
Тоқарыстан мен Байтөгей ұдайы көше отырып, ңазіргі қонысы Іле өзенінің оң жағасымен [[Қорғас өзені]]не дейін жетеді. Суан руының негізгі ірі атасы төртке: Тұрдымбет, Мұрат, Бердіке мен Баубекке бөлінетін Тоқарыстан болып есептеледі. Тұрдымбет өз кезегінде үш тармақ: Бөргелтай, Есет, Тұрсынға тарайды. Есеттен Қошқар, одан Жанқозы, Бөлек, Одыр, Мейіз. Одырдан Сүйімбай, Сабаз, Қабай. Шежіреде айтылатындай, Мұраттың алты баласы болыпты: Орыс, Қараменде, Шегірен, Қарабек, Әбдісүгір, Байтөгей. Ел аузында Байтөгейден басқаларын Бес Мұрат деп те атайды. Мұраттың үлкен ұлы Орыс, одан Мырзагелді, Хангелді. Соңғының екі ұлы бар Сұлтанқұл мен Ақша. Ақшадан Бекболат, Құрымбай,Есдәулет,Байтілеу бұларды төрт Ақша деп те атайды. Бекболаттан Сады одан Талтаң. Талтаңнан Шойынтай. Шойынтай дан Нұрбай, Керімбай тарайды. Нұрбайдан Тоқмухаммед Тоқтамамыт, Нұралы тарайды.Тоқмухаммедтен Ұзақ, Байұзақ. Ұзақтан Ермек, Еділ. Еділ ден Жігер. Байұзақтан Бауыржан, Мағжан.Мағжаннан Жақұт, Мейіржан.
Мырзагелдінің ұрпақтары недәуір болып, жеті атаға жіктеледі: Қожеке, Тілеке, Кебенек, Олдақсан, Туматай, Еділбай, Мәмбет. Мәмбеттің бірінші Қарлығаш есімді әйелінен Мақпал туса, ал екішпі әйелі Желкілдектен жеті ұл көрген: Сүттібай, Құттыбай, Медеубай, Мес, Айдабол (Сондықтан оларды анасының атымеп Желкілдектің Жеті тазы деп те атайды). Айдаболдан Сабалы, Бабалы, Баба, Байшымыр. Соңғыдан Тұрғынбай, одан Жақып, Іркітбай, Бүркітбай. Соңғыдан Қайынолда, Қатша, Әбділда, Қабимолда. Соңғыдан Нұрсапа, Нұрахан (мәлімет беруші, 1937 жылы туған), Айдархан. Біз келтірген үрім-бұтақ кестесінде мәлімет беруші Нұрахан Қабимолдаев пен Суанның арасында 11 ата жатыр. Байтөгей үш атаға бөлінеді: Елтінді, Молақ пен Жылгелді. Кейбір әдеби деректерге қарағанда Байтөгейдің ұрпақтары оның екі әйелінің атымен: Нөкейтін мен Сарықыз деп тарайды, біраң, олар қалай бөлінетіні нақты көрсетілмегендіктен, түп- тұқиянын дәл анықтау мүмкін емес. Молақтан Құртымбет, Сексен, Шоқа, Қасаболат, Сүйімбай, Еркебай. Жылгелдіден Аққабақ, Алдияр, Елшібек. Аққабақтың екі ұлы бар: Құдайберді (Аманқұл, Ақбура, Көтен) және Сатай (Абылай, Көпес, Бектемір, Досқұлы, Нәуке, Ақылбек, Әбдіке, Жетімқозы). Сатайдың бес әйелі болды, деп ел айтады. Төртінші әйелінен Әбдіке туыпты, одан Әділбек, одан Дәуітәлі, одап Кінәз (біздің мәлімет берушіміз, 1892 жылы туған). Біздің кестеміз бойынша, ол он екі атадан барып Суанға қосылады. Алдиярдан Есалы мен Дат.
| |||