Солтүстік Қазақстан облысы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
108-жол:
== Жер бедері ==
Облыс аумағы Батыс-Сібір жазығының оңтүстік қиырында және жарым-жартылай Қазақтың ұсақ шоқысы деп аталатын [[Сарыарқа]] аясында орналасқан.[[Батыс Сібір жазығы]]ның [[Солтүстік Қазақстан]] бөлігі (Солтүстік Қазақ жазығы) ылдиды жазықтың ішкі белдеміне ұштасқан. Оның жер бедеріне , толқынды бетінің солтүстікке және солтүстік-шығысқа қарай жалпы еңкіштелген жазық тән. Облыстың жазық бөлігі геоморфологиялық аудандалуы жағынан [[Тобыл (өзен)|Тобыл]] мен [[Ертіс]] өзендері аңғарлары арасындағы үлкен кеңістікті алып жатқан Батыс Сібірдің көне көлдік неогенді үстіртіне жатады. Бұл аумақтағы өзендер аралығының беткі жақтары неогендік жастағы тығыз балшықты жыныстардан және көлдік генезистен түзілген. Өзен аралықтарындағы төртінші тік кезеңнің жамылғысы мардымсыз. Облыстың жазық келген жер беті теңіз деңгейінен 125-200 м биіктікте. Ең аз шамадағы белгілер облыстың оңтүстік-шығыс жағындағы ірі тұзды көлдердің: '''Қалыбек , Үлкен Қараой, Теке, Сілетітеңіз шұңқырларына''' ұштасқан. [[Көл]]дердің өзі таяз болғанымен, қазақшұңқырлардың тереңдігі 40-60 м. Теке көлінің қазаншұңқырында облыстың беткі жер қабатының ең төменгі жері теңіз деңгейінен 29 м төменде жатыр, ең биік шыңы- [[Жақсы Жалғызтау (тау)|Жақсы Жалғызтау]] (731 м.).<br />
Облыстың оңтүстік-батыс бөлігі Сарыарқаның көтеріңкі тұсында Көкшетау қыраты аумағындағы, - толқынды-жонды келген денудацияланған еңкіш тұғырлы жазықпен үйлескен. [[Батыс-Сібір жазығы]]ның шекаралық оңтүстік шетіндегі жартасты жыныстар тым тереңде жатпайтын, көбіне бірден топырақ қабатының астында болатын көне абразиялы және абразиялы-шоғырлы толқынды-жонды жазық болып табылады. Бірқалыпты үстіртті жазық бетінде жеке төбелер немесе аласа (20-дан 30 м-ге дейін) шоқылар көтеріледі. Одан да биік шоқылар сирек кездеседі, олардың арасында-
Көкшетау үстіртіне кейде палеоген бен көлдік аллювиалді түзілімдерге толған, тым тереңдеген, неогеннің көлдік-аллювиалді қалың қабаты бар, жарым-жартылай қазіргі заманғы гидрожүйемен игерілген эрозиялық-тектоникалық және эрозиялық аңғарлар жүйесі тән.<br />
Облыс аумағы меридионалді бағытта Есіл өзенінің терең және жақсы дамыған аңғарымен қиылысқан. Ол өзендер аралығындағы жазықтарға 30-50 м сұғына енген. Облыстың Есіл-Тобыл өзендері аралығының бөлігі болып табылатын жағалау бойы ескі ордың жыра-жылғаларымен күрделенген, бірақ шын мәнінде көмілген және Суери, Кизак,Емца өзендерінің аңғарлары байқалады. Сол жағалауға қазаншұңқырлы -жон - бұйратты жер бедері, көл шұңқырлары мен ойпаңдардың молдығы тән. <br />
|