Жамбыл Жабайұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Ақтанберді (т) өңдемелерінен Murtybay соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
87-жол:
* Көрұғлы
* Бақ, дәулет, ақыл
 
Жамбыл Жабаев шығармаларына дара тұлға
Халық поэзияларының көпшілігі ауызша айтылады, кейін назарға түсіріліп
оқылады. Оның көркемдеуі де басқаша, байырғы тілдермен баяндалады. Оның
талантты өкілдері нағыз көркем сөз шебері болып, айтулы ақын дәрежесіне
көтеріледі.
Кеңес дәуіріндегі халық поэзиясының даму жолдары Жамбыл Жабаев есімімен
тығызбайланысты. Өйткені ақын – суырыпсалмалық өнерді біздің заманымызға
жеткізушілердің бірі ғана емес, өзінің қайталанбас дарынымен сол дәуірдің
өміршеңдігін жазба поэзиясы дамыған дәуірде де таныта білген жүйрік ақын. Өзінің
көзі тірісінде-ақ «Поэзия алыбы», «Жыр күмбезі», «Өлең сөздің пірі», «Алатау сынды
ақсақал», ал тоқсаннан асқан кезінде «ХХІ ғасырдың Гомері» атанған, ұлы Абай
ақынымыздың құрдасы Жамбыл – халық ауыз әдебиетінің қайнар көзі.
Ақынымыздың жас кезінде шығарылған жырларының көбі жазылмай, жоғалып
кеткен. Өлеңдерінде қазақ ауылдарының тіршілігі, әр түрлі адамдардың мінез-құлқы,
бай-болыстардың іс-әрекеттері туралы сөз қозғалады. Шығармаларының көбі
айтыстар, арнау, мысқыл өлеңдер болып табылады. Жамбылдың үлкен ақындық
өмірі ХІХ ғасырдың 70-жылдарынан, яғни қазақ қауымы үшін ауыр кезеңде Ресей
отарлаушылары екі елге де өктемдік жүргізіп, әбден тізесін батырған, халық
көптеген қиыншылықтарға тап болып, тығырыққа тірелген дәуірде басталды. Бұл
отарлаушы өкімет ел арасында алауыздықты туғызу үшін сайлау жүйесін ойлап
тауып, жергілікті халықтарды билікке таластырып қоятын тұсы да осы кез еді.
Осы уақытта отарлаушы жүйеге байланысты халықтың рухани қарсылықтарын ел
ақындары ғана жеткізіп айта алатын. Әдебиет өкілдері тек ақындық міндетін
атқарып қоймай, ұлттың жағдайын ойлап, күйзелген қайреткердің де рөлін
атқарды. Бір қоғамда өмір сүріп, белгілі тарихи оқиғаларды бастан кешірген,
қайраткерлік міндет арқалаған ақын сол дәуірдің өзін туғызды. Сондықтан ақынның
шығармаларында сол тарихи шындығы көрініс тапты.
Жамбылды нағыз ақын ретінде елге танытқан, оның есімін бүкіл Қырғызстанға,
Сыр бойына, Жетісуға таратқан – сол тұстағы дүлдүл ақындармен айтыстары.
Ақындармен айтыс Жамбылдың суырыпсалмалық өнерін шыңдады, ақындық
шеберлігін арттырды, азаматтық өресін өсірді және тақырып аясын кеңейтті.
Қорытындылай келе, екі өмірді көрген Жамбыл кешегі мен бүгінгі күннің бар
шындығын шынайы жырлай білсе, ертеңгі күннің жарқын жарқын болашағын да
солай жырлайды.
 
==Дара тұлға==
Жамбыл Жабаев – ұлы [[ақын]], [[жырау]], [[жыршы]]. [[Ұлы жүз]] құрамындағы шапырашты тайпасының екей руынан шыққан. Қазіргі [[Жамбыл облысы]] Жамбыл тауының етегінде 1846 ж. 28 ақпанда Жапа деген елге қадірлі адамның отбасында дүниеге келген. Жасынан өлең-жырға қанып өсіп, [[Сүйінбай]] Аронұлы сияқты жыр даңғылынан тәлім-тәрбие алды. Сонымен бірге Жамбыл туысқан қырғыз елінің де сөз өнерін жетік біліп, Тоқтоғұл, Мұраталы, Әлімқұл, Балық, Тыныбек, Қатаған сияқты дүлдүлдермен өнер сайысына түскен. Жүз жыл өмірінің сексен бесін өлең-жырмен өткізген. Жамбылдың шығармашылық өмірі 19-ғасырдың 70-жылдарынан басталған. Бұл – қазақ халқы үшін өте ауыр кезең еді. Осы жылдары Ресей империясы бүкіл қазақ елін түгел отарлап алған болатын. Соның салдарынан жерден, малдан айырылған жұрттың тұрмысы жүдеп, күйзеліске ұшырады. Ол аз болғандай, 20-ғасырдың 20-жылдарында ақ пен қызылдың соғысы, кәмпескелеу мен ұжымдастыру сияқты оқиғалар халықтың тағдырына теріс әсерін тигізді, қарапайым адамдардың да, зиялылардың да психологиясын өзгертті. Осындай жағдайдың куәгері болған Жамбыл шындықты айтып, замана болмысын жасырмай суреттеді, өзінің өкініші мен күйінішін ащы дауыспен жырлады, күйініп те, қиналып та сөйледі. Жамбылды нағыз ақын ретінде байтақ елге танытқан өнері – оның айтыстары. Бұл айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та бар. Осының қай-қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз майталман, кестелі сөздің шебері, әрі ұшқыр ойлы, тапқыр шешен екенін көрсетеді.
 
1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына Жамбыл ақын белсене қатынасты. Патша жарлығына қарсы көтерілген халық бұқарасының қалың ортасында жүрді. Өзінің жалынды үндеу жырларын сол қозғалысқа арнап шығарды. Кеңес дәуірі жылдарында Жамбыл қоғам өмірі мен ел мүддесін жырлады. Ол байырғы ұлы жыраулардың дәстүрін қайта түлетіп, біздің дәуірімізге жаңа сапада, соны мазмұнмен байытып жеткізді. Мемлекет басшылары мен партия көсемдеріне қарата айтқан жырларында жалпы мемлекеттік мәселелерді көтерді. 2-дүниежүзілік соғыс тұсында бүкіл [[Кеңес Одағы]]нда Жамбылдан дәрежесі, мәртебесі биік ақын болған жоқ. Жамбыл есімінің әлемнің шартарабына танылған тұсы да осы кезең еді. Ақын жырлары майдандағы әр ұлттан құралған жауынгерлердің бәрінің де жүрегіне жетіп, жігерін қайрады. 1945 жылдың 22 маусымында Жамбыл жүзге қараған шағында [[Алматы]] қаласында қайтыс болды. Жамбыл – жыршылық өнердің де асқан шебері. Оның үздік шығармалары қырықтан астам шет елдер тілдеріне аударылды. [[Ромен Роллан]], [[Мартин Андерсен Нексе]], [[Катарина Сусанна Причард]] сияқты атақты суреткерлер Жамбыл поэзиясына өте жоғары баға берді. Жамбыл туралы жүздеген өлең-жырлар жазылды. 20-ғасырдағы халық ақындарына Жамбылдың әсері өте зор болды. Бұл қатарда [[Кенен Әзірбаев]], [[Үмбетәлі Кәрібаев]], [[Нартай Бекежанов]], [[Доскей Әлімбаев]], т.б. белгілі суырып-салма ақындар бар. Қазақтың ұлттық мәдениеті мен әдебиетіне сіңірген еңбегі үшін Жамбыл [[Ленин]], Еңбек Қызыл Ту, “Құрмет белгісі” ордендерімен марапатталды. 1941 ж. [[Сталин]]дік сыйлықтың лауреаты атанды. Жамбылдың есімі Қазақстанның бір облысына, бірнеше ауданға, бірқатар елді мекендерге, мекемелер мен оқу орындарына, өнер ордаларына берілді. [[Қазақ]] халқы Жамбылдың 100 жылдық, 125 жылдық, 150 жылдық тойларын халықаралық деңгейде салтанатты түрде атап өтті.<ref name="Source 1">«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9,</ref><ref>А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.
ISBN 9965-893-73-Х</ref>
 
== Марапаттары ==