Керей хандар әулеті: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
13-жол:
== Тұғырыл - ұлы хан ==
Маркуз Бұйрықтың немересі Кұржақұз Бұйрық хан өлген соң, ұрпақтары хан тағы үшін өзара көп қақтығысты. Керейлерді, бір жағынан, татар, тунгустар қыспаққа алса, екінші жағынан, Ерке қара тобын наймандар қолдады. [[Тұғырыл хан]] тобына («Тоғырыл» - өз аты, ал «уаң хан» немесе «ұлыс билеушісі» лауазымы – Тоғырылға шүршіт ханы Вангин Чинсан берген лауазым) Есукей батыр бастаған татарлар ішіндегі боржигин руының моңғол аталығы қол ұшын берді. Тарихта керейлердің дәуірлеген кезеңі – [[Уаң хан]] басқарған тұс. Батыс католтктеріне «шығыстан шыққан пірәдар Иоан» аңызы бойынша жеткен оның Уаң хан аты кезінде Батыс Еуропаны дүр сілкіндіргені белгілі. Керейлер мен моңғолдлар өзара ант су ішіскен түбегейлі достық қатынаста болды. Бұл қатынас Тоғырыл және Тэмужин тұсында одан әрі жалғасты. Уаң хан Тэмужинді өкіл ұлы санады. Тэмужин 1189 жылы өз әулетінің ханы сайлағанда оны алғаш қолдағандардың бірі осы Уаң хан болды. Тэмужиннің ар-намысын қорғау үшін 1179 жылы меркітке қарсы құрылған үштік одағын (Уаң хан, Жамуқа және Тэмужин) ұйымдастырушы да Уаң хан еді. Аталған жорыққа тек керейдің өзінен 20 мың қол атқа қонды. [[Керей]]лер Тэмужин бастаған топпен бірлесіп, 1198 жылы татарларды шапса, 1201 жылы Жамұқа бастаған Алақай бұлақ одағына соққы берді. Тэмужинемен бірлесіп, 1203 жылы наймандардың батыс қанатына шабуыл жасады.
 
== Тұғырыл хан ұрпақтарының хандық құрған кезеңдері ==
 
* Тайбұға, [[Тұғырыл хан]]ның немересі - хандық құрған мерзімі [[1220]]-[[1290]] жылдар. Өмір сүрген уақыты 1201- 1290 ж.ж.
* Мамық хан, Тайбұғаның баласы, хандық құрған жыл- дары 1290-1315, өмір сүрген уақыты: 1240-1315 ж.ж.
* Мардан Мамықұлы,[[Тайбұға]] - 1315-1336 жылдар ара- лығы, өмір сүрген уақыты 1240-1315 ж.ж.
* Хожа Марданұлы,(орыс дерегінде Ходжа Марович), Тайбұға, хан билігіне келген мерзімі 1336-1354 жылдар,
* Алшағыр Қағанұлы,Тайбұға - 1354- 1375 ж.ж.
* Сауысқан, Тайбұға әулеті 1375-1384 ж.ж.
* Алшағыр Қағанұлы,Тайбұға - 1384-1393 ж.ж.
* Шегір Алшағырұлы,Тайбұға - 1393-1412 ж.ж.
* Дәулетше Омарұлы,Тайбұға - 1412-1420 ж.ж.
* Әбілқайыр,Тайбұға әулеті - 1420-1431 ж.ж.
* Абалақ (Абақ) хан, Тайбұға - 1431-1454 ж.ж.
* Ангиш (Аңғал!) хан, Тайбұға - 1454-1460 ж.ж.
* Мұса би, Тайбұға әулетінен - 1460-1480 ж.ж.
* Ибақ хан (Саийд Ибрагим хан, қазақша Абақ хан), Шайбанидтер ұрпағы - 1480 - 1496 ж.ж.
* Мұхамед Тайбұға Әбдірұлы - 1496-1502 ж.ж.
* Қасым Ахметұлы, [[Тайбұға]] - 1502-1530 ж.ж.
* Жәдігер Қасымұлы,Тайбұға- 1530-1555 ж.ж.
* Бекболат Қасымұлы,Тайбұға - 1555-1558 ж.ж.
* Жәдігер Қасымұлы, Тайбұға - 1558-1563 ж.ж.
* [[Көшім хан]] Мұртазаұлы, Шайбанид - 1563-1583 ж.ж.
* Сейдахмет Бекболатұлы,Тайбұға (Сейтек, Сейтен) - 1583-1585 ж.ж. <ref>Тұғырылхан. Тарихи деректер жинағы - Алматы: «Раіііга Рге88», 2019 - 544 бет. ISBN 978-601-06-6031-1</ref>
 
== Дереккөздер ==