Һомо Сапиенс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
2-жол:
'''Һомо сапиенс''' - бірден-бір кезекте өмір сүріп жатқан [[саналы адам]] түрі. Һомо сапиенс сөзі латынның "Ақылды адам" деген сөзінен жасалған болып<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: «ЭКО» ҒӨФ. [[2006]]. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9</ref>, 1758 жылы Карл Линней оны алғаш қолданысқа енгізген болатын.
 
Жойылған [[Һомо Еректус]] секілділерді қамтыған Һомо (адам) түрлері, сондай-ақ кейбіреулер бойынша Һомо Еректус пен Һомо сапиенстің ұсақ түрлері шамамен 1.9-0.4 миллион жылдар бұрын жер бетінде жасаған. Һомо сапиенс ұрпақтарының Һомо Еректустан бөлініп шығуы шамамен Африкада 500 000 жыл бұрын болған деп болжанады. Һомо сапиенстің ең ежелгі қазындылары шамамен 300 000 жылдық тарихқа ие. Деректер бойынша, қазіргі адамның генетикалық бөлініп шығуы осы мезгілге тура келеді. Архаикалық бірігу [[Африка]]да және кейінгі зерттеулер бойынша [[Еуразия]]да шамамен 100 000-30 000 жылдар аралығында ұзақ жалғасқаны белгілі болды.<ref name="NAT-20190910">{{cite journal |last1=Mounier |first1=Aurélien |last2=Lahr |first2=Marta |title=Deciphering African late middle Pleistocene hominin diversity and the origin of our species |journal=[[Nature Communications]] |volume=10 |issue=1 |page=3406 |doi=10.1038/s41467-019-11213-w |pmid=31506422 |pmc=6736881 |year=2019 |bibcode=2019NatCo..10.3406M }}</ref><ref name=":02">{{Cite journal|last=Scerri|first=Eleanor M. L.|last2=Thomas|first2=Mark G.|last3=Manica|first3=Andrea|last4=Gunz|first4=Philipp|last5=Stock|first5=Jay T.|last6=Stringer|first6=Chris|last7=Grove|first7=Matt|last8=Groucutt|first8=Huw S.|last9=Timmermann|first9=Axel|last10=Rightmire|first10=G. Philip|last11=d’Errico|first11=Francesco|date=2018-08-01|title=Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?|url=https://www.cell.com/trends/ecology-evolution/abstract/S0169-5347(18)30117-4|journal=Trends in Ecology & Evolution|language=English|volume=33|issue=8|pages=582–594|doi=10.1016/j.tree.2018.05.005|issn=0169-5347|pmid=30007846|pmc=6092560}}</ref><ref>Based on Schlebusch et al., "Southern African ancient genomes estimate modern human divergence to 350,000 to 260,000 years ago"</ref><ref name=Schlebusch350-260>{{cite journal |last=Schlebusch |display-authors=etal |title=Southern African ancient genomes estimate modern human divergence to 350,000 to 260,000 years ago |journal=Science |volume=358 |issue=6363 |date=3 November 2017 |pages=652–655 |doi=10.1126/science.aao6266 |pmid=28971970 |bibcode=2017Sci...358..652S }}</ref><ref>https://d2ufo47lrtsv5s.cloudfront.net/content/sci/early/2017/09/27/science.aao6266/F3.large.jpg</ref><ref name=Stringer2012>{{cite journal|last=Stringer |first=C |title=What makes a modern human |journal=Nature |year=2012 |volume=485 |issue=7396 |pages=33–35 |doi=10.1038/485033a |pmid=22552077 |bibcode=2012Natur.485...33S }}</ref><ref name=":2">{{Cite journal|last=Neubauer|first=Simon|last2=Hublin|first2=Jean-Jacques|last3=Gunz|first3=Philipp|date=2018-01-01|title=The evolution of modern human brain shape|url=https://advances.sciencemag.org/content/4/1/eaao5961|journal=Science Advances|language=en|volume=4|issue=1|pages=eaao5961|doi=10.1126/sciadv.aao5961|issn=2375-2548}}</ref><ref name=Harrod2014>{{cite document|url= https://www.academia.edu/34411084 |title=Harrod (2014) Suppl File Table 1 mtDNA language myth Database rev May 17 2019.doc |journal=Mother Tongue |last1=Harrod |first1=James }}</ref>
 
Анатомиялық [[қазіргі адам]]<ref>{{cite book|url= https://books.google.com/books?id=tzb5BwAAQBAJ |last1=Nitecki |first1=Matthew H |last2=Nitecki |first2=Doris V |year=1994 |title=Origins of Anatomically Modern Humans |publisher=Springer |isbn=1489915079}}</ref> (AҚА) термині қазіргі адамдарда кездесетін фенотиптердің спектріне сәйкес келетін анатомиясы бар Һома Сапиенстерді жойылып кеткен [[архаикалық адам]] түрлерінен ажырату үшін қолданылады. Бұл әсіресе анатомиялық қазіргі және архаикалық адам бірге өмір сүрген уақыттар мен аймақтар үшін керек, мысалы, палеолитті Еуропада. [[Эфиопия]]ның оңтүстігінен шыққан Омо-Кибиш I (Omo I) түрі ең ежелгі анатомиялық Һомо сапиеніс қаңқасы есептеледі.<ref name="Hammond 199–219">{{Cite journal|last=Hammond|first=Ashley S.|last2=Royer|first2=Danielle F.|last3=Fleagle|first3=John G.|date=Jul 2017|title=The Omo-Kibish I pelvis|journal=Journal of Human Evolution|volume=108|pages=199–219|doi=10.1016/j.jhevol.2017.04.004|issn=1095-8606|pmid=28552208}}</ref>