Тұмар ханша: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ Тег: VisualEditor Mobile edit Mobile web edit |
ш Abzal000999000 (т) өңдемелерінен Kasymov соңғы нұсқасына қайтарды Тег: Rollback |
||
4-жол:
| Қазақша есімі = Тұмар ханша
| Шынайы есімі =
| Суреті = Tomiris.jpg
| Атауы = Тұмар ханшайым Кирдің басы алдында, [[Рубенс Питер Пауэл|Питер Пауль Рубенс]] (1577–1640) , 1622ж. салынған.
| Сурет ені = 350
| Титулы = Сақ мемлекетінің патшайымы
| Лақап аты = Томирис
49-жол:
| Құрамында болды =
| Әскер түрі =
| Атағы =
| Басқарды =
| Шайқасы =
60-жол:
[[Ахемен әулеті]]нен шыққан, «төрт құбыланың тұтас билеушісі» атанған парсылардың [[Кир II|Кир]] патшасы [[Орта Азия]]ға басқыншылық жорықпен келген, «жеңілуді білмейтін» деп дәріптелген «өлместер» әскерін ашық шайқаста тас талқанын шығарып жеңуімен тікелей байланысты.
[[Сурет:Tomyris-Castagno.jpg|thumb|left|300px|Патшайым Томирис, Andrea del Castagno , 1450 ж.]]
Мемлекетінің аумағын кеңейте беруді ойлаған Кир батыс елдеріне аттанбас бұрын әуелі шығыс жағын қауіпсіздендіру мақсатымен [[массагеттер]]ді бағындырып алуды көздейді. Сөйтіп түркі көшпенділер еліне елші аттандырып, олардың ханшасы, сол кезде күйеуі өліп жесір отырған Тұмардың өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды.
Бұл Кирдің [[массагеттер]]мен соғысуға желеу іздеуі еді. Тұмар Кир патшаның (ж.ж.с.д. 558-530) ұсынысын қабылдамай тастайды. Осыны желеу еткен Кир жауынгерлерін шығысқа қарай қаптатады. [[Арақс]] дариясына жетіп, үстінен қалқыма көпірлерді құруды кемелердің кермесінде мұнара қамалдар тұрғызуды әмір етеді.
[[Сурет:Tomyris Plunges the Head of the Dead Cyrus Into a Vessel of Blood by Alexander Zick.jpg|thumb|right|200px|ТОмирис кирдің басын қанға батырды Alexander Zick (1845-1907)]]
Өздерін жаулап алуға келген парсылардың әр қадамын алыстан бақылап, біліп отырған Тұмар олардың дариядан өту үшін әуреленіп, көпір салғалы жатқанын естіп, Кирге арнайы жаушы жібереді.
75-жол:
Массагеттер уәделерінде тұрып, үш күншілік жерге шегініп кетеді. Олардың кеткеніне анық көз жеткізгеннен кейін Кир бүкіл әскерін дарияның арғы бетіне өткізіп, Крездің үйреткен айласымен массагеттердің шабылдаушы тобын алдап қолға түсіріп, түгел қырғынға ұшыратады. Осы шабуылшы топтың басшысы, Тұмардың ұлы Спарғапты (Спаргапис) тұтқынға алады.
Сүйікті ұлы мен шеп бұзар жауынгерлерінің қайғылы хабарын алған Тұмар Кирге жаушы жіберіп, оған өзінің соңғы сөзін жеткізеді.
[[Сурет:Preti, Mattia - Queen Tomyris Receiving the Head of Cyrus, King of Persia - 1670-72.jpg|thumb|left|300px|Ханшайым Томирис, Mattia Preti (1613–1699). 1672 ж. сызған]]
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em;">
Қанқұмар Кир! Жеңіске желікпе. Сен менің ұлымды ашық айқаста қару құдіретімен жеңген жоқсың. Шарап ішкізіп, алдап барып, пенде еттің. Енді менің мына ақылымды ал. Айла амалмен біраз жауынгерімді опат еткеніңді қанағат тұтып, менің ұлымды өзіме қайтарып бер де, есен-сауыңда жөніңді тап. Егер өйтпесең, Тәңірі атымен ант етіп айтайын, қанға қаншама тойымсыз болсаң да, адам қанын сусының қанғанша ішкізермін!
Line 82 ⟶ 83:
Тұтқынға түскен Тұмардың ұлы өзінің қандай күйге ұшырағанын мастығы айығып, есі кірген кезде ғана бір-ақ біледі. Кирден аяқ қолын босатуын өтінеді. Қолдан бұғау, аяқтан кісен алынысымен, ол қасында тұрған парсы жауынгерінің қаруын жұлып алып, өзін өзі өлтіреді.
[[Сурет:Pellegrini - rainhatomiris02.jpg|thumb|right|300px|Томирис патшайым, Giovanni Antonio Pellegrini, 1708ж.]]
Келесі күні екі жақтың арасында бұрын-соңды көз көріп, құлақ естімеген сұрапыл қырғын соғыс басталады. Ақырында далалық ұрыс тәсілін тиімді пайдаланған массагеттер парсылардың әскерін түгел дерлік жусатып салады. Қоршауға түсіп, бас сауғалар мүмкіндігінен айырылған. Кирдің өзі де жауынгерлерімен бірге айқас алаңында қаза табады.
| |||