Ұмай ана: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Анель Хамза (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ұмай ана''' - ертедегі Ұлы Даланы мекендеген [[Түркі тілдері|түркі]] тілдес халықтардың ұрпақ жалғастырушы, береке-молшылық тәңірісі. Ұмай анаға [[қазақтар]]дан басқа [[хакастар]], [[қырғыздар]], [[алтайлықтар]], [[тывалықтар]], [[шорлар]] және [[түріктер]] табынған. Бүл жайындағы деректер [[Орхон-Енисей]] жазба ескерткіштерінде, ауыз әдебиеті үлгілерінде сақталған. Қазақ даласына [[Ислам Діні|ислам діні]] дендеп енген соң Көк тәңірімен қатар аталатын Ұмай ана есімі ендігі жерде өз мәнін солғындатып, бөбектер мен аналардың жебеуші піріне айналды. Ұмай ана тәрізді қасиетті бейнелер [[финнугор]] халықтары [[фольклор]]ында да бар.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>
[[Ұмай ана]] біздің дәуірімізге дейінгі ІІ ғасырда өмір сүрген, [[Арғын]] Аспар есімді кісінің қызы.
Көне түркі мифологиясы бойынша, Ұмай ана – ұрпақ жалғастығын жебейтін періште. Ертеде қазақтар қыздарын ұзатқанда, неке қиғызу рәсімінде, сондай-ақ [[әйелдер]] босанғанда Ұмай анаға жалбарынып, одан медет тілегені мәлім. «Ұмай» деген сөз ежелгі түркі тілінде «баланың ізі», «бала орны», «ана жатыры» деген мағынаны білдіреді. Ұмай құдай-әйел түркітілдес халықтардың көшілігінің этнографиясында кездеседі.
Ұмай есімі Моңғолиядағы Тоныкөк пен Күлтегінге арналған көне түркі жазба нұсқаларында кездеседі.<ref>Қазақ тарихындағы әйелдер: танымдық жинақ/Құраст. Серікқазы Қорабай – Алматы, «Айғаным» баспа үйі, 2016. – 148б. – 3-4бб.</ref> [[2012]] жылы Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институтының ғылыми қызметкері [[Алексей Рогажинский]] бастаған археологиялық-этнографиялық ғылыми экспедицияның жария еткен жаңалығы бйынша, Алматы облысы Жамбыл ауданынан Ұмай ананың тасқа қашалған мүсіні табылған. Тас мүсін біздің дәуірімізге дейінгі 7-8 ғасырларда қашалған. Экспедиция мүшелерінің жазбаларына қарасақ, бұған дейін де Ұмай ананың бейнесі көне түркілер мекенінен бес рет табылған. Ұмай атының қастерлілігі сонша, оған Ұмай бек, Қатун-чор атақтары берілген. Иоллығ тегін жазған [[Күлтегін]] мәтінінде «Ұмай текті анам қатыннық құтына (бағына) інім Күлтегін ер атанды», [[Тоныкөк]] ескерткәшәнде «Тәңірі, Ұмай, киелі Жер-су ықыласын берген екен»,- делінген. Бұл тарихи шығармаларда Ұмай ананы өмірде болған тарихи адам ретінде сынайды. Б. Нұржекеұлыда осындай түйін жасаған: «Ұмай ене әлдебір аспандағы аңыз бейне емес, нақты тарихи тұлға екендігін, жәй әйел емес, қасиетті, ел-жұрттың басын біріктірген әулие ене екендігін біле жүргеніміз, әруағы алдында басымызды ие жүргеніміз – тәрбие. <ref>Қазақ мәдениеті. ▼
▲Ұмай есімі Моңғолиядағы Тоныкөк пен Күлтегінге арналған көне түркі жазба нұсқаларында кездеседі.<ref>Қазақ тарихындағы әйелдер: танымдық жинақ/Құраст. Серікқазы Қорабай – Алматы, «Айғаным» баспа үйі, 2016. – 148б. – 3-4бб.</ref> [[2012]] жылы Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институтының ғылыми қызметкері [[Алексей Рогажинский]] бастаған археологиялық-этнографиялық ғылыми экспедицияның жария еткен жаңалығы бйынша, Алматы облысы Жамбыл ауданынан Ұмай ананың тасқа қашалған мүсіні табылған. Тас мүсін біздің дәуірімізге дейінгі 7-8 ғасырларда қашалған. Экспедиция мүшелерінің жазбаларына қарасақ, бұған дейін де Ұмай ананың бейнесі көне түркілер мекенінен бес рет табылған. Ұмай атының қастерлілігі сонша, оған Ұмай бек, Қатун-чор атақтары берілген. Иоллығ тегін жазған [[Күлтегін]] мәтінінде «Ұмай текті анам қатыннық құтына (бағына) інім Күлтегін ер атанды», [[Тоныкөк]] ескерткәшәнде «Тәңірі, Ұмай, киелі Жер-су ықыласын берген екен»,- делінген. Бұл тарихи шығармаларда Ұмай ананы өмірде болған тарихи адам ретінде сынайды. Б. Нұржекеұлыда осындай түйін жасаған: «Ұмай ене әлдебір аспандағы аңыз бейне емес, нақты тарихи тұлға екендігін, жәй әйел емес, қасиетті, ел-жұрттың басын біріктірген әулие ене екендігін біле жүргеніміз, әруағы алдында басымызды ие жүргеніміз – тәрбие.
== Дереккөздер ==▼
{{дереккөздер}}
▲==Дереккөздер==
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
| |||