Іш сүзегі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Bacteria undefiniert.gif|thumb|thumb|150px125px| alt=A.| ''[[Бактерия]]''.]]
[[Сурет:Epidemic typhus Burundi.jpg|thumb| 150px125px|alt=A.| ''[[Іш сүзегі]]''.]]
[[Сурет:Salmonella enterica serovar typhimurium 01.jpg|thumb|150px125px| alt=A.| ''[[Іш сүзегі]]''.]]
[[Сурет:Typhus ukrainian family.jpg|thumb| alt=A.|150px125px| ''[[Іш сүзегі]]''.]]
 
'''Іш сүзегі''' – арнайы [[бактерия]] тудыратын, жедел түрде өршитін жұқпалы [[ауру]]. Іш сүзегін алғаш сипаттап жазған [[француз]] [[дәрігер|дәрігерлері]] Ф.Бретанно (1813) және Ш.Луи (1829). Аурудың қоздырғышы – бактериялар [[су]] және [[топырақ|топырақта]] 2 аптадай, [[жеміс|жемістер]] мен [[көкөніс|көкөністерде]] 5 – 10 күндей, [[сары май]] мен [[ет|етте]] 1 – 3 айға, қыздырғанда 50С-қа дейін өз тіршілігін жоймайды. Тек қайнатқанда ғана өледі. [[Ауру]] [[науқас]] адамнан, сондай-ақ [[бактерия]] тасушылар арқылы жұғады. Аурудың қоздырғышы қоршаған ортаға науқас адамның немесе [[бактерия]] тасушының зәрімен таралады. Қоздырғыш [[ауыз]] қуысы арқылы ащы ішектің [[лимфа]] түйіндеріне еніп, көбейіп, қанға өтеді. Ал өтпей, тіршілігін жойған қоздырғыштар организмге улы эндотоксин затын бөліп шығарады. Бұл улы заттар [[адам|адамның]] [[жүрек]]-[[қантамыр]] және жүйке жүйесінің қызметіне зиян келтіреді. Аурудың жасырын кезеңі 3 – 25 (көбінесе 10 – 14) күнге созылады. Аурудың белгісі біртіндеп басталады. Алғашқы кезде адамда әлсіздік пайда болып, жұмысқа деген қабілеті нашарлайды. [[Ұйқы|Ұйқысы]] бұзылып, дене қызуы 39 – 40С-қа дейін көтеріледі, басы ауырады. Ауру асқынғанда, адамнан күш кетіп, науқастың қозғалуға шамасы келмейді. Кейбір [[адам|адамдар]] тіпті есінен айрылып, сандырақтай бастайды, [[галлюцинация]] пайда болады. Науқас адамның терісі құрғап, денесін ұстағанда ыстық болады, тілін сұр түсті қабық жабады. Іші кеуіп, үлкен дәретке отыруы қиындайды, [[бауыр]] мен [[көк бауыр|көк бауырдың]] көлемі ұлғаяды. 8 – 9 күннен кейін науқастың кеудесінде және ішінде ақшыл қызыл түсті, мөлшері түйреуіштің басындай қызыл бөртпелер (розеолдар) пайда болады. [[Ауру]] 3 – 6 аптаға созылады. Аурудың диагнозын клиника және эпидемия белгілеріне қарап қояды. Ауруды тек [[ауруханада]] емдейді, оны асқындырмау үшін науқастың күтіміне ерекше көңіл бөлініп, [[витамин|витамині]] мол тағамдар беріледі. Аурудың алдын алу үшін жеке бастың гигиенасын дұрыс сақтап, [[жеміс|жемістер]] мен [[көкөніс|көкөністерді]] жуып жеу керек. [[Сүт]] және [[ет]] тағамдарын әбден пісіру қажет. Іш сүзегінің эпидемия белгісіне қарай егу жұмысын жүргізеді. <ref> Қазақ энциклопедиясы, 10 том; </ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Іш_сүзегі» бетінен алынған