Хиуа хандығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Gusdn961020 (т) өңдемелерінен Arystanbek соңғы нұсқасына қайтарды |
Алаш Жасағы (талқылау | үлесі) Теріс жазылған сөздерді жөндедім. Тег: Mobile edit Mobile web edit |
||
1-жол:
[[Сурет:Хивинское ханство.png|400px|thumb|Хиуа хандығының жері]]
'''Хиуа хандығы''' — 1512 — 1920 жылдар аралығында [[Орталық Азия]]да өмір сүрген мемлекет. [[Өзбек ханы]] [[Елбарыс]]тың басшылығымен, [[Шайбани әулеті]]нен бөліну негізінде құрылды. Астанасы бастапқы кезде [[Вазир]] мен [[Үргеніш]] қалалары болды. 16 ғасырдың 70-жылдары астана [[Хиуа]] қаласына көшірілді. Елбарыс хан билік еткен 1512 — 16 жылдары Хиуа хандығы ұлыстарға бөлініп, оларды ханның туыстары басқарды. Алғашқы кезде құрамына [[Хорезм]], көшпелі түрікмендердің [[Маңғыстау]]дағы [[Дихистан]] мен [[Үзбой]] бойындағы аумақтары мен [[Хорасан]]ның солтүстік бөлігі енді. [[Елбарыс]] қайтыс болғаннан кейінгі кезеңде Хиуа хандығында [[Сұлтан Қажы хан]] (1516), [[Құсайын Құли хан]] (1517), [[Суфие хан]] (1517 — 22), [[Бужақа хан]] (1523 — 26), [[Аванем хан]] (1527 — 38), [[Әли хан]] (1538 — 47), [[Ақатай хан]] (1547 — 56), [[Жүніс хан]] (1556 — 57), [[Досты хан]] (1557 — 58), [[Қажы Мұхаммед хан]] (1559 — 1602) билік жүргізді. Осы билеушілер кезінде Хиуа хандығы өзара тақ тартысынан көз ашпады. [[Бұхар хандығы]]мен де соғыс жүргізді. 1537, 1593, 1595 жылдары Бұхар хандығы Хиуа хандығына жойқын жорықтар жасап, қысқа мерзімге болса да өзіне бағындырды. 17 ғасырдың бас кезінде билік еткен [[Араб Мұхаммед хан]]ның тұсында Хиуа хандығы күшейіп, сыртқы жауларына, қалмақтардың шапқыншылығына тойтарыс берді. 1740 жылы хандықты Иран билеушісі [[Надир]] шах [[Афшар]] басып алды. Бірақ ол қайтыс болғаннан кейін хандық қайтадан өз тәуелсіздігін алды. Хиуа хандығындағы өзара тартыс бұдан кейін қайта жалғасты. Өзара билікке таласқан Хиуа [[шонжар]]лары билікке кейде қазақ [[сұлтан]]дарын да шақырды (қ. Қайып). Бұл күресте қоңырат тайпасының билеушісі [[Ишан Мұхаммедәлі]] жеңіп шығып, жаңа Хиуа — [[Қоңырат]] әулетінің негізі қаланды. (1763). Бұл әулет алғашында өздері тағайындаған хандар арқылы билік жүргізді, ал 19 ғасырдың бас кезінде өз тайпаластары [[Елтүзерді]] (1804 — 06) таққа отырғызды. Қоңырат әулетінің ірі өкілі [[Мұхаммед Рахым]] хан болды (1806 — 25). Ол Хиуа хандығын бір
<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref>
== Дереккөздер ==
<references/>
|