Алаша хан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
72-жол:
==Алаша-шапан хан==
Халық арасында сақталған аңыздарды зерттей келе мынадай маңызды сұрақ туындайды - не себепті Хақназар хан хан дәл осы (Алаша хан) лақап атқа ие болған?
Аңыздардың бір бөлігінде болашақ ханның белгісіз дақтармен туғанын мәлімдейді. Келесі аңыздар оны алаша киізге орап, хан көтерген дейді.
Алаш қозғаласының көрнекті өкілі О. Әлжановтың халық арасында жинаған аңыздарында Алаша ханның не себепті "алаша" деген лақап атқа ие болуының себебі анықталған. XVI ғ. дейін қазақ жерінде шапандар, негізінен, біртүсті, кейде гүлдермен және басқа да өрнектермен безендірілген. Кейін Бұхарада Ираннан алашадан жасалған, жолақты шапандар сатыла бастайды. Бұл шапандардың бағасы тым жоғары болғандықтан (40 мың тилля), жекелеген адамдарда ғана кездесетін. Әлжановтың пікірінше, осындай шапанды Бұхар хандығының билеушісі Абдаллах II қазақтың ханына сыйлаған. Бұрын соңды қазақ даласында кездеспеген осындай шапан жұртты таңғалдырады. Сондықтан ханды осындай киім үлгісінде адамдар оны "Алаша шапан хан" деп атай бастайды.
Сонымен қатар, тарихта "Алаша" деген лақап атқа ие болған тағы бір хан кездеседі. Оның шын есімі - Сұлтан Ахмад хан I. Ол Моғолстанның шығысында билік құрған (1485 - 1504 жж.) шағатай әулетінің өкілі. Ойраттармен болған қақтығыстарда асқан қатыгездік көрсетіп, ойраттарды үлкен адам шығынына ұшыратқан. Сол үшін "Алача, Алачи" деген лақап атымен тарихта қалған. Бірақ Ұлытаудағы кесененің Сұлтан Ахмад ханға тиесілі болуы екіталай. Себебі, XV ғ. аяғы мен XVI ғ. басында қазіргі Қарағанды облысындағы Ұлытау ауданы шағатай әулетің қол астында болмаған.
Ұлытау өңіріндегі “Алаша хан ордасы” аталатын үлкен сарай-қамалдың қалдығы (Жаңғабыл өзенінің бойында) және [[Қаракеңгір өзені]]нің жағасындағы “[[Алаша хан кесенесі]]” аталатын XVI ғасырда салынған ғимарат әлі күнге дейін сақталған. <ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> <ref>"Қазақ Энциклопедиясы"</ref><ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> <ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>
== Дереккөздер ==
| |||