Ерітінді: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Перемещение 6 интервики на Викиданные, d:q5447188
"Ерітінділер" мақаласынан ақпарат қостым
1-жол:
[[Сурет:SaltInWaterSolutionLiquid.jpg|thumb|right|[[Ас тұзы]]ның ([[Натрий хлориді|NaCl]]) [[су]]да еруі]]
'''Ерітінді''' –– бір заттың екінші бір заттық ортада біркелкі таралуы аркылы әзірленген біртектес[[гомогендік жүйелержүйе]]<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Механика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар : «ЭКО»ҒӨФ. 2007.-29 1 б. ISBN 9965-08-234-0</ref>; кем дегенде екі компоненттерден, бірі [[Еріткіштер|еріткіш]], екіншісі еритін зат болатын айнымалы құрамның [[химиялық тепе-теңдiк]] күйі болатын жүйе. Ерітінділер [[газ]] тәрізді, [[сұйық]] және [[Қатты дене|қатты]] болуы мүмкін (сондай-ақ [[полимер]]лердің ерітінділері ерітінділердің үлкен тобын құрайды). Олардың ішінде жан-жақты зерттелгені және жиі қолданылатыны сұйық, әсіресе, [[су]]лы ерітінділер. Сондықтан тұрмыста ерітінділер деп, көбінесе, сұйық күйдегі [[молекула]]-дисперстік жүйелерді айтады.
 
== Ерітінділер концентрацияларының түрлері ==
Ерітінділердің құрамы құрамдас бөліктердің [[концентрация]]ларымен сипатталады. Ерітінділер қаныққан, қанықпаған және [[Аса қанық ерітінді|аса қаныққан]] деп бөлінеді. Берілген температурада жақсы еритін заттардың ерігіштігінің де шегі бар. Еріген заттың концентрациясы белгілі бір мөлшерден асқанда, оның артығы ерімей, ерітіндінің түбіне шөгеді. Бұл кезде ерітінді мен еріген зат тепе-теңдік жағдайда болады. Мұндай ерітінділерді қаныққан ерітінділер, ал концентрациялары қаныққан ерітіндінің концентрациясына дейінгі барлық ерітінділерді қанықпаған ерітінділер деп атайды. Кейбір еріткіштің белгілі бір мөлшерінде еритін заттың ерігіштігіне сәйкес мөлшерінен де артық мөлшерін ерітуге болады. Мұндай ерітінділер аса қаныққан ерітінділер деп аталады. Аса қаныққан ерітінділердің тұрақтылығы нашар болады. Кез келген сыртқы әсерден еріген заттың артық мөлшері ерітіндіден бөлініп, [[тұнба]]ға түседі. Сөйтіп аса қаныққан ерітінді жай қаныққан ерітіндіге айналады.
 
== Электролиттер және бейэлектролиттер ==
Кей заттар ерігенде олардың молекулалары [[ион]]дарға ыдырайды, яғни [[диссоциация]]ланады. [[Электр тогы]]н өткізетін болғандықтан, ондай заттардың ерітінділерін [[электролит]] ерітінділері деп атайды. Оған көптеген [[қышқыл]]дар мен [[негіздер]]дің, әсіресе, [[тұздар]]дың ерітінділері жатады. Керісінше, ерігенде молекулалары иондарға ыдырамайтын, сондықтан электр тогын өткізбейтін заттардың ерітінділері [[бейэлектролиттер]]дің ерітінділері деп аталады.
 
== Ерітінділердің теориялары ==
=== Физикалық теориясы ===
Ерітінділердің бетіндегі [[бу]] қысымы және оның қату температурасы таза еріткіштікке қарағанда төмендеу, ал [[қайнау температурасы]] жоғарылау болады. Сонымен қатар ерітінділерде [[осмос]] [[қысым]]ы байқалады. Ерітінділердің бұл қасиеттерінің барлығы тек еріген заттың молекулалар санына ғана тәуелді. Олардың өзгерістері Вант-Гофф және [[Рауль заңы|Рауль]] заңдарымен сипатталады. Мысалы, [[ацетон]]ның, кез келген [[Эфир (химия)|эфир]]дің немесе [[спирт]]тің судағы концентрациялары бірдей ерітінділерінің осмос және бу қысымдарының салыстырмалы төмендеулері, қату температураларының төмендеуі, ал қайнау температураларының жоғарылауы бірдей болады. Бұдан кейбір ғалымдар ерітінді түзілгенде еріткіш пен еріген зат арасында ешқандай әрекеттесулер болмайды, олар тек араласады деген қорытындыға келген. Сондықтан бұл қасиеттер ерітінділердің физикалық теориясына тәжірибелік негіз болған. Идеал газдар сияқты молекулаларының арасында ешқандай әсерлесулер болмайтын, дәлірек айтқанда, мейлінше аз болатын ерітінділер идеал ерітінділер, ал қалғандарын реал ерітінділер деп атайды.
 
=== Химиялық теориясы ===
Күшті электролиттердің ерітінділерінің кейбір қасиеттері сұйылтылған ерітінділердің қасиеттерін сипаттайтын заңдылықтарға бағынбайды. Олардың біраз қасиеттері Дебай мен Гюккельдің “күшті электролиттер теориясымен” сипатталады. Сонымен қатар ерітінділер түзілгенде жылу бөлінуі, жүйе түсінің құрамдас ебөліктер түсінен өзгешелігі және ерітінділер көлемінің құрамдас бөліктер көлемінің қосындысына қарағанда кемуі еріген зат пен еріткіш арасында химиялық әрекеттесулер болатынын көрсетеді. Кейде олардың арасындағы байланыстың беріктігі соншалық, ерітінділерді суытқанда еріткіштің біраз мөлшері еріген затпен бірге кристалданады. Оларды жалпы [[сольваттар]], ал еріткіш су болғанда [[кристаллогидраттар]] деп атайды. Бұл қасиеттер ерітінділердің химиялық теориясына тәжірибелік негіз болды<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]], III том, 12 тарау</ref>.
 
== Дереккөздер ==
<references/>
Line 6 ⟶ 20:
{{wikify}}
 
[[Санат:СөздікЕрітінділер]]
[[Санат:Коллоидты химия]]
[[Санат:Механика]]
[[Санат:Сөздік]]
 
[[Санат:Физикалық химия]]
 
{{stub}}
 
[[io:Dissolvuro]]
[[scn:Sciugghimentu]]
[[te:ద్రావణం]]
[[tg:Роҳи ҳал]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ерітінді» бетінен алынған