Гипоксия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
37-жол:
==== Қандық гипоксия ====
Қандық гипоксия [[Анемия|анемияда]], гемоглобин байланыстыру қабілетінің бұзылыстарында, тіндерге оттегі тасымалдау және беру бұзылыстарында байқалатын қанның оттегілік сыйымдылығы азайғанда дамиды. [[Эритропения|Эритропения]] — қан көлемінің бірлігінде эритроциттер санының азаюы — [[Сүйек кемігі майы|жілік майының]] қан жасау қызметінің басылуымен, бүйрек жетіспеушілігі салдарынан [[Эритропоэтин|эритропоэтин]] шығуының азаюымен, эритроциттер [[Гемолиз|гемолизінің]] жоғарлауымен негізделуі мүмкін. Эритропениялар әдетте қанда гемоглобин мөлшерінің төмендеуімен жүреді.
[[File:Human red blood cell.jpg|thumb|Қандық гипоксияның себептерінің бірі - [[Эритроциттер|эритроциттердің]] [[Гемолиз|гемолизі]]]]
==== Тіндік гипоксия ====
Ағзалар мен тіндердің оттегімен жеткілікті қамтамасыз етілуіне қарамастан, [[Тотығу-тотықсыздану реакциялары|тотығу-тотықсыздану реакциялары]] бұзылыстары нәтижесінде оттегі тіндермен пайдаланылмай қалады. Тіндік гипоксияның себептері:<br>
Line 49 ⟶ 50:
Аралас этиологиялы гипоксия жиі кездеседі және гипоксияның екі немесе одан да көп түрлерінің қосарлануы болып табылады. Жоғарыда келтірілген оттегілік ашығу түрлері салыстырмалы сирек дамиды, жиі олардың әртүрлі қосарлануы кездеседі. Әдетте қандай да болмасын бірінші дамыған гипоксия белгілі деңгейге жеткенде биологиялық тотығуды қамтамасыз етуге қатысатын басқа ағзалар мен жүйелер қызметінің бұзылысын шақырады. Мысалы, қандай да болмасын генезді созылмалы гипоксия әдетте тыныс ферменттері қызметінің бұзылысымен және тіндік сипаттағы оттегілік жетіспеушілікпен асқынады. Карциномалық [[Кахексия|кахексияда]] біріншілік-тіндік гипоксия респираторлы, циркуляторлы және гемдік гипоксиямен қосарлануы мүмкін.
== Гипоксия кезіндегі компенсациялық-бейімделу механизмедері ==
Гипоксия дамуында шартты түрде екі кезеңді бөлуге болады:<br>
* жедел дамитын тұрақсыз кезеңі;<br>
* баяу дамитын тұрақты кезеңі;
=== Бейімделудің жедел кезеңі ===
Бейімделудің жедел кезеңі гипоксия пайда болғаннан кейін бірден басталады. Бұл кезеңде жүзеге асатын өзгерістер:
* Тыныстың тереңдеп, жиілеуінен және [[Бронхтар|бронхтардың]] кеңеюінен (симпатикалық белсенділіктің жоғарылауы салдарынан) альвеолалық желдету күшейеді;<br>
* [[Сүйек кемігі майы|Жілік майынан]] [[Эритроциттер|эритроциттерді]] шығарып алудың күшеюінен, жинақталған қанның шығарылуынан, гемоглобиннің оттегіге ұқсастығының өзгерісінен қанның оттегілік сыйымдылығы жоғарылайды;<br>
* [[Кіші қанайналым шеңбері|Кіші қанайналым шеңберінен]] басқа, барлық дерлік тамырлық бассейндерде ұсақ артериялар мен артериолалардың кеңеюі;<br>
* Қанның осмостығының жоғарылауы, ондағы [[АТФ]] ыдырауы өнімдерінің, [[Сүт қышқылы|сүт қышқылының]] болуы тамыр қабырғаларының [[Бірыңғай салалы бұлшықет|тегіс салалы бұлшықет]] жасушаларының босауын және вазодилатация шақырады;<br>
* Гипоталамус-гипофиз-бүйрекүсті безі жүйесінің активациясын шақыратын және жасушалық мембраналардың, соның глюкокортикостероидтар шығарылуы соның ішінде лизосома - мембраналарының тұрақтылығын жоғарылататын күшті стрестік фактор болып табылады;
[[File:Diaphragm - 2.png|thumb|Бейімделудің ұзақ кезеңінде басты тыныс алу бұлшықеті - [[Көкет|көкеттің]] [[Гипертрофия|гипертрофиясы]] орын алады]]
=== Бейімделудің ұзақ кезеңі ===
Бейімделудің ұзақ уақытты кезеңі оттегі тасымалдануына жауапты жүйелерде құрылымдық [[Нәруыз|нәруыз]] синтезінің жоғарылауымен сипатталады. Жүректе, мида, өкпелерде, тыныс бұлшықеттерінде капиллярлардың жаңа түзілісі өтеді, тыныс бұлышқеттерінің көлемі, өкпе альвеолаларының саны жоғарылайды. Жілік майының [[Гиперплазия|гиперплазиясы]] қандағы гемоглобиннің [[гематокритті сандағы]] мөлшерінің жоғарылауына әкеледі. Орташа гипоксия жасушаның гендік аппаратының активациясына, [[Митохондрия|митохондрия]] мен басқа да жасушалық құрылымдардың жоғарылауына әкеледі. Гипоксияның әр түрінде келтірілген орнынбасу-бейімделу реакциялардың әсері әртүрлі. Мысалы, респираторлы және циркуляторлы гипоксияда сыртқы тыныс және қан айналым жүйелерінде бейімделу реакцияларының мүмкіндіктері шектелген.
== Дереккөздер ==
<references/>
| |||