Су: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
189-жол:
* Дипольдi жағдаймен иемдене отырып, су иондардың, сонымен қатар белокты коллоидты бөлшектер аймағына тұсiп, олардың айналасында сольватты (гидратты) қабықша тұзедi.
=== Судың организмдегi мөлшерi мен таралуы ===
[[Сурет:Water molecule 3D.svg|thumb|150px]]
Ересек адамның организмiндегi судың жалпы мөлшерi 60% құрайды. Осы себептен 70 кг салмағы бар адамда 42 л су болады. Бұл өлшем тұрақсыз және жынысқа, жасқа, организмнiң физиологиялық жағдайына, ауруларға және сыртқы жағдайларға тәуелдi. Эмбрионда судың мөлшерi 97%-ке жетедi, жаңа туғандарда – 77% дене салмағының. Жас ұлғайғанда судың керектiмөлшерi азаяды және 80 жастан асқан қарттарда оның мөлшерi 48%-ке дейiн төмендейдi. Еркектерде (64%) әйелдерге (54%) қарағанда соңғыларда майдың керектi салмағының жоғары болуына байланысты бiршама көп. Жеке ткандерде судың мөлшерi олардағы алмасу процестерiнiң жұруiне байланысты. Қанда, бұйректе, өкпеде, жұректе, көк бауырда, бұлшық еттерде, бас миында 70-83% су болады. Бұлардан ерекше майлы, сұйек ткандерi, тiстiң қатты ткандерi суға кедей (10-30%), ал тiстiң эмалiнде барлығы 4-5% қана су болады. Биологиялық сұйықтықтар (сiлекей,тер, көз жасы) 95-98% судан құралады. Су организмде 3 сұйықтықты фазада болады. Оның негiзгi мөлшерi (77%) клеткалардың iшiнде болады. Бұл су клеткаiшiлiк немесе интрацеллюлярлық деп аталады. Судың қалған бөлiгi (29%) клетка сыртындағы кеңiстiкте болады. Ол клеткааралық (21%) және айналмалы немесе тамыр iшiлiк (~8%) суға бөлiнедi. Организмнiң сұйықтығы бос және байланысқан судан тұрады. Бос су – бұл жасушааралық кеңiстiкте салыстырмалы бос орын ауыстыра алатын, ал клеткаларда белокты молекулалармен байланыспаған су. Байланысқан су клеткааралық кеңiстiктiң құрылымдарымен (коллагендi талшықтар, мукополисахаридтер) немесе белоктармен және клетка iшiндегi басқа заттармен байланысқан. Соңғысы, бос суға қарағанда, ерекше физикалы-химиялық қасиеттермен иемденедi. Оның қайнау температурасы жоғары және тоңазу температурасы төмен. Онда бос суда ерiген тұздар ерiмейдi.
=== Ағзадан судың бөлiнiп шығу жолдары ===
Организмнен су бұйрек арқылы несеппен, терi арқылы тербөлiну нәтижесiнде, өкпе арқылы тыныс шығару аусымен, iшек арқылы нәжiспен бөлiнедi. Судың организмнен негiзгi бөлiнiп шығу жолы – бұйрек. Орташа тәулiктiк диурез әйелдерде 1200 мл, ал еркектерде – 1500 мл құрайды. Бұл көлем едәуiр ауытқып отыруы мұмкiн және организмнiң физикалық және патологиялық қалпына және сыртқы жағдайларға тәуелдi болады. Өкпе арқылы 350-400 мл/тәул. жоғалтылады. Кұшейген жұмыс кезiнде, лихорадка кезiнде, кеуделiк жасындағы балаларда өкпенiң гипервентиляциясы кезiнде өкпе арқылы судың жоғалуы көбейедi. Ішек арқылы (нәжiспен) 200 мл-ден қалыпты жағдайда 5 литрге дейiн диарея кезiнде су жоғалтылады. Іш өту және басылмайтын лоқсу кезiнде судың жоғалтылуы организмнiң сусыздануы мен тұзсыздануымен сипатталады<ref>Сеитов З.С., Бейсебеков М.Қ. Физикалық және коллоидтық химия. –Алматы, 1993.</ref>.
|