Алма: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Ниялова Гүлфайруз (т) өңдемелерінен Kmoksy соңғы нұсқасына қайтарды Тег: Rollback |
|||
1-жол:
'''Алма''' ({{lang-la|malus}}) — [[раушангүл тұқымдасы]]на жататын, өте кең тараған [[ағаш]]тарының жемісі.
Табиғи алманың жер шарында бізге 36 түрі белгілі, олардың 10— 12-сінің [[шаруашылық]]тық маңызы бар. Қазақстанда, негізінен, [[Сиверс алмасы]], [[Недзвецкий алмасы|Недзвецкий]], [[қырғыз алмасы]] өседі. Алманың жаздық, күздік, қыстық сұрыптары бар. Алма ағашының өмір сүру ұзақтығы 20—100 жыл, биіктігі 4—10 м болады. 3—12 жылда жеміс береді, әр гектардан шамамен 100—300 ц өнім алынады. Тұқымынан және өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. Тұқымынан көбейту бұлама алуда және [[селекция]]да қолданылады
Алманы көбейту кейде ұластыру арқылы да жүзеге асады. [[Қазақстан]]да алманың 40-тан астам сұрыптары аудандастырылған, оның 20-сын ([[Салтанат]], [[Іле]], [[Алатау]] шапағы, [[Алматы]] т.б.) қазақ селекционерлері өсіріп шығарған. Алма жемісі тасымалдауға, сақтауға жарамды, тағамдық заттарға бай, дәмді келеді, әрі жақсы өңделеді. Алма құрамында 83—88 % су, 7,5—16 % қант, 0,2—0.8 % қышқыл, 9,5—18,5 % құрғақ қалдық, 0,28—1,0 % илік заттар, А, В<sub>1</sub>, В<sub>2</sub>, В<sub>6</sub>, С, РР витаминдері, көптеген минералды заттар бар. [[Шырын]]ынан шарап, сусын дайындалады, жемісін емдік дәрі ретінде де, адам организмін ауыр [[металл]] заттардан тазалауға, қан бұзылу және жүрек ауруларын емдеуге қолданады.
Алманың зиянкестері: [[алма жегіші]], [[алма биті]], [[шие бізтұмсығы]], [[гүл жегіші]]. Алма аурулары: [[алма қотыры]], [[ақ ұнтақ]], [[жеміс шірігі]], т.б.<ref>Жетісу. Энциклопедия. - [[Алматы]]: «Арыс» баспасы, [[2004]]. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3</ref><ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
<gallery perrow=4 widths="150px" heights="150px">
Сурет:95apple.jpeg
Сурет:Sundown and cross section 2.jpg
Сурет:Apple in nepal.jpg
</gallery>
== Өсімдік туралы ==
| |||