Медресе: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Медресе арабтарда 7VII-8VIII ғғ. пайда болып, [[Таяу Шығыс|Таяу]] және [[Орта Шығыс]] елдерінде 9IX-10X ғғ. тарады. [[Ресей]] мемлекет құрамында өмір сүрген мұсылман халықтары үшін кей [[Орта Азия]]лық медресе білім беру дәстүрінің маңызы зор болды. Олар: Самарқандағы (848), Бұхарадағы («Медресе фарджек», Юг. 1 жартысы; «Масудия», «Хания», 1250). М. Поволжие мен Орал татарлары мен башқұрттарында, [[Кавказ]] бен [[Закавказье]] мұсылман халықтарында да болды. Медресе мақсаттары мен мазмұны және оқыту әдісі бірдей болды. Дәрісханаларда ислами ілімдер мен бағыттар тарихы, [[Құран Кәрім]]нің тарихы, астрономия, шығыс әдебиеттері, трактаттар оқытылған. Негізінде медресе ғимараттарын бай адамдар өзі қаржысына салдырған немесе халықтан жиналған қаражатқа салынған. Шолақ қорғандағы [[Бабата|Бабата медресесі]] XIX ғасыр күйдірілген кірпіштен салынып, әк балшық материалынан қаланған. Бұл медресенің дәрісханасы үйдің бұрыш жағына салынып, қос күмбезделіп жабылған.<ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2</ref> Медресе оқушыларды дайындау деңгейі бойынша 3-ке бөлінген:

Орта типтегі медресе оқушылар мұсылмандық [[құдайтану]]ды, [[заңтану]]ды, [[логика]]ны, ежелгі философиялық ілімдерді, [[математика]]ны, [[георафия]]ны, [[Араб тілі|араб]] және [[Парсы тілі|парсы]] тілдерін оқыған. Медресе арабизмның (құрамына [[лексикофафия]], [[этимология]], [[синтаксис]], [[риторика]], [[тарих]] кірген), дін оқуы мен заңтанудың философияның ([[логика]], [[математика]], [[георафия]], [[асфаномия]], [[медицина]], [[жаратылыстану]] ғылымдары мен [[ойтану философиясы]]) толық курсы (11XI-12XII ғғ.) оқытылған. Оқытудың негізгі әдістері дәріс пен диспут болған. Орта типтегі медресе міндеті - мектептерге молда мұғалімдерді дайындау, мешіттерге қызметшілер дайындау болған; жоғары типтегі медресе қазыларды (билер), шариғатты түсіндірушілерді, мұсылман заңдарының білгірлерін дайындаған. Медресе өздерін рухани лауазымға арнаған жандар ғана емес, кейін мұғалім, дәрігер т.б. мамандықтарын алуды мақсат еткен түрлі дәрежелі зиялы адамдар да оқыған.<ref name="s1"/>