Алсас диалекті: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
«Эльзасский диалект» бетінен аударылып түзілді |
(Айырмашылық жоқ)
|
09:17, 2020 ж. мамырдың 19 кезіндегі нұсқа
| Елдер: |
— |
|---|---|
| Классификация | |
| Санаты: |
??? |
| |
| Тіл коды | |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
— |
| ISO 639-3: |
gsw |
| Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика | |
Алсас диалекті, Алсатан неміс тілінің Эльзас бүкіл аумағында дерлік таралған төменгі алеман диалектінің бір. Неміс тілінің свабиялық және швейцариялық диалектілеріне ең жақын.
Уақыт өте келе, француз сөздері алеман диалектісіне көбірек ене бастады. Оның төменгі әлеуметтік рөлі (әсіресе Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін) оның тиісті деңгейде дамуына мүмкіндік бермейді. Қазір эльзас тілі негізінен жұмысшылар, шаруалар, сондай-ақ эльзас мәдениетін берік ұстанушылар сөйлейді. Эльзас тұрғындарының тек 40 пайызы ғана осы диалекті түсініп, сөйлей алады [1] .
Франциядағы алсас диалектінің мәртебе
Франция конституциясына сәйкес республикадағы жалғыз ресми тіл - француз тілі . Сонымен бірге, ел үкіметі Алсатсия диалектісіне және басқа да аймақтық диалектілерге белгілі бір құқықтарды мойындайды. 1999 жылы Ұлттық статистикалық институттың зерттеулері Францияда диалектінің 548 000 ересек адамның сөйлейтінін көрсетті. Бұл оны Францияның аймақтық тілдерінің арасында ( окситан тілінен кейін) екінші орынға қояды.
Салыстырмалы сөздік
| Қазақша | Алсасша | Жоғары-алеман | Сваб | Неміс | Француз |
|---|---|---|---|---|---|
| үй | Hüüs [hyˑs] | Huus | Hous | Haus | maison |
| қатты | lüüt [lyˑd̥] | luut | lout | laut | bruyant |
| адамдар | Lit [lɪd̥] | Lüt | Leid | Leute | gens |
| бүгін | hit [hɪd̥] | Hüt | heid | heute | aujourd’hui |
| әдемі | schen [ʃeːn] | schö | sche | schön | beau |
| Жер | Ard [aˑɾd̥] | Ärd | Erd | Erde | terre |
| тұман/түтін | Nabel [naːb̥l̩] | Näbel | Nebl | Nebel | brouillard |
| су | Wàsser [ʋɑsəɾ] | Wasser | Wasser | Wasser | eau |
| еркек | Mànn [mɑˑn] | Maa | Mà | Mann | homme |
| жеу (тамақтану) | assa [asə] | ässe | essa | essen | manger |
| ішу | trenka [d̥ɾənɡ̊ə] | trinkche | trenka | trinken | boire |
| кіші | klai [ɡ̊laɪ̯] | chlei | kloi | klein | petit, petite |
| нәресте | Kind [kɪnd̥] | Chind | Kind | Kind | enfant |
| күн | Däi | Dag | Dàg | Tag | jour |
| әйел | Frài | Frou | Frau | Frau | femme |
Алсатан әдебиеті
Алсас диалектісінде көптеген белгілі ақындар мен жазушылар, атап айтқанда: Клод Виже, Конрад Винтер, ақындар Эренфрид Стөбер және оның екі ұлы, Август Стебер мен Адольф Стебер, Симон Моргенталер, Натан Катц, Андрей Унгоммер, Томок Унгер сияқты көптеген маңызды ақындар мен жазушылар жасаған. Рене Шикеле, Жан Эген, Роджер Сифер, Жермен Мюллер, Хьюгт Дрейкхаус, Лиселотт Хамм және Жан-Мари Хаммель, Рене Эглз, Изабель Груссенмайер, Сильвия Реф және басқалары[2] .
