Целиноград ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш →‎Табиғат: clean up, replaced: Есіл (өзен) → Есіл using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Әкімшілік бірлік-Қазақстан ауданы
|Атауы ауданның атауы = Целиноград ауданы
|Елтаңба елтаңба =
|Ту ту =
|елтаңба сипаттамасы =
|Елтаңбаның ені =
|Тудыңту енісипаттамасы = =
|lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 23 |lat_sec = 35
|Елтаңбаның аты =
|lon_dir = E |lon_deg = 72 |lon_min = 03 |lon_sec = 55
|Тудың аты =
|облысы = Ақмола облысы
|lat_deg= |lat_min= |lat_sec=
|аудан орталығы = [[Ақмол]]
|lon_deg= |lon_min= |lon_sec=
|ауылдық округтер саны =19
|CoordScale =
|кенттік әкімдіктер саны =
|Статусы = Аудан
|қалалық әкімдіктер саны =
|Кіреді = [[Ақмола облысы]]
|ауылдар саны = 52
|Енеді = 17 ауылдық округ
|Орталығы қалалар саны = [[Ақмол]]
|Ірі қаласыәкімі =
|әкімдіктің мекенжайы =
|Ірі қалалары =
|құрылған уақыты = 1928
|Құрылды = [[1936 жыл]]
|жер аумағы = 7,8 мың
|Әкімі = Манат Құнантайұлы Жүнісов
|жер аумағы бойынша орны =
|ЖІӨ =
|тұрғыны = 76891<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref>
|ЖІӨ жылы =
|ЖІӨхалық саны бойынша орны = =
|санақ жылы = 2019
|Жан басына шаққанда ЖІӨ орны =
|тығыздығы = 5,0
|Тұрғыны = 43&nbsp;063<ref>[http://www.akmola.stat.kz/dinamika/dinamikadem.htm Департамент статистики Акмолинской области. 01.07.2010<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>
|тығыздығы бойынша орны =
|Санақ жылы = 2018
|ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (79,32%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (11,42%)}}, {{nobr|[[немістер]] (1,93%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (1,80%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (1,00%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,31%)}}, {{nobr|[[поляктар]] (0,48%)}}, {{nobr|басқалары (2,75,00%)}}<ref name="Stat2010">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref>
|Пайызы =
|Халықтелефон саны бойынша орныкоды =
|пошта индексі = 010016-010029<ref name="kazindex.ru">[http://www.kazindex.ru/01/0.html Қазақстан почталық индекстері]</ref>
|Тығыздығы =
|Тығыздығысайты бойынша орны =
|карта =
|Ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (77,00%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (10,00%)}}, {{nobr|[[немістер]] (3,00%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (2,00%)}}, {{nobr|[[белорустар]] (2,00%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,00%)}}, {{nobr|[[поляктар]] (1,00%)}}, {{nobr|басқалары (4,00%)}}<ref name="Stat2010">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref>
|әкімшілік бірліктің картасы = Tselinograd District Kazakhstan.png
|Конфессионалдық құрамы =
|ортаққордағы санаты =
|Жер аумағы =7 888
|Жер аумағының пайызы =
|Жер аумағы бойынша орны =
|Максималды биіктігі =
|Орташа биіктігі =
|Минималды биіктігі =
|Карта = Tselinograd District Kazakhstan.png
|Карта ені =
|Әкімшілік бірліктің картасы = Akmola Province Tselinograd.png
|Әкімшілік бірлік картасының ені =
|Аббревиатура =
|Телефон коды =
|Пошта индекстері = 010016-010029<ref name="kazindex.ru">[http://www.kazindex.ru/01/0.html Қазақстан почталық индекстері]</ref>
|Интернет-үйшігі =
|Автомобиль коды = 03, С
|Сайты =
|Commons санаты =
}}
'''Целиноград ауданы''' – [[Ақмола облысы]]ның оңт.оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік (1961 жылға дейін Ақмола ауданы). 1928деп жаталды). құрылған.Аудан Жерорталығы аумағы 8,3 мың км². Тұрғыны 46,3 мың (2006).[[АуданАқмол]] аумағындағы 55 елді мекен 15 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орталығы — Акмол ауылауылы.
 
== Жер бедері ==
Жер бедері негізінен жазық. Батысы — борпылдақ жыныстан түзілген сәл белесті жазық, шығысы — ұсақ шоқылы белесті-төбелі жазық. Кен байлықтарынан силикаттық бұйымдар жасайтын құм, кірпіш шикізаты, отқа төзімді саз, минералдық бояу, құм, қиыршықтас, т.б. кездеседі.
 
==Климаты==
Климаты континенттік. Қысы суық, ызғарлы. Қаңтардың жылдық орташа температурасы –17 — 18°С, қардың орташа қалыңд.қалыңдығы 20 см. Жазы ыстық, құрғақ. Шілденің орташа температурасы 20°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250 — 300 мм.
 
== Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
==Табиғат==
Негізінен қара және қызғылт қоңыр топырақты. Аудан аумағының көп жері тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты жыртылған. Өсімдіктен бөрте жусан, ақ төскейшөп, бидайық, далалық сәлбен, шалғындық атқонақ пен түлкіқұйрық, селеу, бетеге, көде, өзен бойында қайың, көктерек, қарағай, терек, шегіршін, тал, шілік, т.б. бұталар өседі. Құстардан: дала бүркіті, ұзақ, сауысқан, дала бозторғайы, сары және ақ шақшақай, көкек, шалғын және дала құладыны, барылдауық үйрек, шүрегей, қамыс сұлыкеші, т.б. мекендейді, сүт қо-ректілерден: дала суыры, кіші сарышұнақ, қосаяқ, дала тоқалтісі, қасқыр, борсық, түлкі, қоян, ондатра, күзен кездеседі.
<br/>'''Аудан аумағынан : '''
*[[Есіл]],
*[[Нұра]],
*[[Сілеті]],
*[[Ақжар]],
*[[Қоянды]],
*[[Өріксай]],
*[[Қозыкөш өзендері ағады]].
Көлдері өте көп. Олардың ішіндегі басты тұщы көлдері:
*[[Майбалық (көл)|Майбалық]],
*[[Қосқопа]],
*[[Жарлыкөл]],
*[[Жалаңаш]],
*[[Ұзынкөл (көл)|Ұзынкөл]], т.б.
 
Негізінен қара және қызғылт қоңыр топырақты. Аудан аумағының көп жері тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты жыртылған. Өсімдіктен бөрте жусан, ақ төскейшөп, бидайық, далалық сәлбен, шалғындық атқонақ пен түлкіқұйрық, селеу, бетеге, көде, өзен бойында қайың, көктерек, қарағай, терек, шегіршін, тал, шілік, т.б. бұталар өседі. Құстардан: дала [[бүркіті]], [[ұзақ]], [[сауысқан]], [[дала бозторғайы]], сары және ақ шақшақай, [[көкек]], [[шалғын]] және дала [[құладыны]], [[барылдауық үйрек]],[[шүрегей]], қамыс сұлыкеші, т.б. мекендейді, сүт қо-ректілерден: дала суыры, кіші сарышұнақ, қосаяқ, дала тоқалтісі, қасқыр, [[борсық]], [[түлкі]], [[қоян]], [[ондатра]], [[күзен]] кездеседі.
 
==Халқы==
Тұрғындар саны 76891 адам (2019).
Халқы көп ұлтты. Басым бөлігін [[қазақтар]] (''77,00%'') құрайды. Одан басқа [[орыс]] (''10,00%''), [[украин]] (''2%''), [[беларусь]] (''1%''), [[неміс]] (''3,0%''), [[өзбек]] (''0,1%''), т.б. ұлт өкілдері тұрады. Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 5,0 адамнан келеді.
Халқы көп ұлтты: {{nobr|[[қазақтар]] (79,32%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (11,42%)}}, {{nobr|[[немістер]] (1,93%)}}, {{nobr|[[украиндар]] (1,80%)}}, {{nobr|[[беларустар]] (1,00%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (1,31%)}}, {{nobr|[[поляктар]] (0,48%)}}, {{nobr|басқалары (2,75,00%)}}<ref name="Stat2010">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2010">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref> Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 5,0 адамнан келеді.
'''Қрі елді мекендері:'''
*[[Ақмол]] (6,1 мың адам),
* [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай]] батыр (4,9),
*[[Қараөткел (Ақмола облысы)|Қараөткел]] (2,2),
*[[Новотимофеевка]] (2,2),
*[[Жаңғызқұдық]] (1,9),
*[[Оразақ (ауыл)|Оразақ]] (1,8).
 
==Өнеркәсiп==
Ауданның өнеркәсібі мен а.ауыл ш.шаруашылығы 2006 ж.жылы 2650,8 млн. теңгенің өнімін шығарды. Өнеркәсіп орындарынан “[[Цефар]]”“Цефар” АҚ-ның (1992 жылдан) фарфор з-тызауыты (''Фарфоровое'' а.) жұмыс істейді. Ол 2005 ж.жылы 8,4 мың т фарфордан жасалған асхана және ас үй ыдыстарын шығарды. Бұдан басқа “АРЭК” АҚ мен “АРЭК — энергосбыт” ЖШС-і халыққа қызмет көрсетеді. А.Ауыл ш.шаруашылығы өнімін өңдеумен 55 шағын кәсіпорын, 273 шаруа қожалығы, 11,4 мың жеке шаруашылықтар шұғылданады (2005). Олардың ішінде 2 ААҚ, 17 ЖШС, 1 ӨК, 1 АҚ, 1 ауданы мемл. кәсіпорын, 1 ұжымдық серіктестік, т.б. бар. Осылардың қарамағында 7 шұжық цехы, 3 шағын диірмен, 3 макарон цехы, 2 сүт өңдейтін блок, 1 май сығатын цех, 3 наубайхана, т.б. жұмыс істейді.
Аудан аумағында а.ауыл ш-нашаруашылығына жарамды жер аумағы 834,5 мың га, оның ішінде жыртылған жер 411,6 мың га, шабындығы 33,1 мың га, жайылымы 325,4 мың га, орманы 400 га. 247,8 мың га егістік жердің 229,8 мың гасына дәнді дақылдар егілген; малазықтық дақылдар 16,6 мың га жерге егілді (2006). 2007 жылдың басында ауданда 33,0 мың мүйізді ірі қара, 24,3 мың қой мен ешкі, 7,9 мың жылқы, 7,6 мың шошқа, 515,5 мың құс болды. Олардан 10,0 мың т ет (тірі салмағы), 41,9 мың т сүт, 55,3 млн. жұмыртқа өндірілді.
Ауданда 2006 ж. басында 1 балабақша, 26 орта, 14 орталау, 10 бастауыш мектеп, кәсіптік-техн. мектеп, 1 жоғары оқу орнының бөлімшесі, 1 музыка, 1 спорт мектебі, 62 клуб, 68 кітапхана, 15 отбасылық-дәрігерлік емхана, 31 фельдш.-акушерлік пункт болды. Автомобиль жолы жақсы дамыған, олар Астана, Көкшетау, т.б. елді мекендермен байланыстырады. Аудан аумағы арқылы Астана — Қараталды (Қарталы), Қарағанды — Петропавловск, Астана — Павлодар темір жол өтеді.
 
== Ауылдық округтер ==
Аудан аумағындағы 52 елді мекен 19 ауылдық округке біріктірілген:
* [[Ақмол ауылдық округі]]
* [[Арайлы ауылдық округі]]
* [[Жаңаесіл ауылдық округі]]
* [[Жарлыкөл ауылдық округі]]
* [[Қабанбай батыр ауылдық округі]]
* [[Қараөткел ауылдық округі]]
* [[Қосшы ауылдық округі (Ақмола облысы)|Қосшы ауылдық округі]]
* [[Қоянды ауылдық округі (Ақмола облысы)|Қоянды ауылдық округі]]
* [[Қызылсуат ауылдық округі]]
* [[Мәншүк ауылдық округі]]
* [[Нұресіл ауылдық округі]]
* [[Оразақ ауылдық округі]]
* [[Приречный ауылдық округі (Ақмола облысы)|Приречный ауылдық округі]]
* [[Рақымжан Қошқарбаев ауылдық округі]]
* [[Родина ауылдық округі (Ақмола облысы)|Родина ауылдық округі]]
* [[Софиевка ауылдық округі]]
* [[Талапкер ауылдық округі]]
* [[Тасты ауылдық округі (Ақмола облысы)|Тасты ауылдық округі]]
* [[Шалқар ауылдық округі (Ақмола облысы)|Шалқар ауылдық округі]]
 
== Дереккөздер ==